Z wielkim smutkiem przyjęliśmy wiadomość o śmierci Aarona Elstera, który odszedł 11 kwietnia. Był niezwykłym rozmówcą, zawsze gotowy by dzielić się swoimi doświadczeniami z polskimi uczestnikami wizyt w Stanach w ramach Polsko-Żydowskiego Programu Wymiany organizowanego przez Forum wspólnie z AJC. Przekazujemy najserdeczniejsze kondolencje rodzinie Aarona Elstera, jego przyjaciołom i współpracownikom.

Aaron Elster przeżył Zagładę jako dziecko. Po ucieczce z getta w Sokołowie Podlaskim ukrywał się samotnie na strychu udostępnionym przez polską rodzinę przez dwa lata, aż do końca wojny. Do Stanów Zjednoczonych wyemigrował w 1947 roku, zdobył wykształcenie w Chicago i służył w armii podczas wojny koreańskiej. Poświęcił się działalności na rzecz społeczności żydowskiej, był wiceprezydentem Illinois Holocaust Museum & Education Center. Swoje wspomnienia z czasów Zagłady opisał w książce wydanej również w Polsce „Ocalony z Zagłady. Wspomnienia chłopca z Sokołowa Podlaskiego”. Aaron Elster całe życie opowiadał o swoich doświadczeniach i przekazywał lekcję i przestrogę Zagłady. W 2015 roku mówił na temat głębokiego sensu, jaki widział w dzieleniu się swoim świadectwem: „Kiedy codziennie rozmawiam z dziećmi w Illinois Holocaust Museum & Education Center, proszę je, aby wyniosły z tych rozmów dwie rzeczy. Po pierwsze: należy zawsze w siebie wierzyć (…) Po drugie, chcę żeby zrozumiały, że uprzedzenia i obojętność prowadzą wyłącznie do nienawiści i przemocy, które zniszczą niewinne życia – ich także. Nasze dzieci, które już wkrótce będą decydować o kształcie świata, muszą zaangażować się w tworzenie nowych historii – takich, które będą opowiadać z nadzieją o świecie, który nie powtórzy błędów z przeszłości”.

fot. M.Rancewicz

George Elbaum, urodzony w Warszawie Ocalały z Holokaustu, autor „Bez wczoraj, bez jutra. Migawek z dzieciństwa w czasie Zagłady”, był gościem specjalnym Gali Szkoły Dialogu 2017. Przed zgromadzonymi na widowni gośćmi – 1200 uczniami i uczennicami Szkoły Dialogu, ich nauczycielkami i nauczycielami, przedstawicielami i przedstawicielkami samorządów oraz Przyjaciółkami i Przyjaciółmi Forum, sojusznikami i sojuszniczkami, a także licznymi reprezentantami i reprezentkami środowiska dziennikarskiego, artystycznego, politycznego i dyplomatycznego – wygłosił przejmujące przemówienie. Po Gali pojechał do Legionowa, Żyrardowa i Mińska Mazowieckiego, aby odbyć spotkania w miejscowych szkołach. Spotkania te  bardzo poruszyły publiczność i zainspirowały ożywioną dyskusję. We wszystkich trzech miejscowościach uczniowie i uczennice ustawiali się w kolejkach po autograf na swoim egzemplarzu książki. Wizyta George’a Elbauma w Polsce zakończyła się spotkaniem z pracownikami i pracowniczkami Forum Dialogu oraz zespołem trenerskim Szkoły Dialogu.

fot. D.Kawka, W.Dobrogojski, M.Usiekniewicz, M.Jensen, M.Piekarska

Przed Galą Szkoły Dialogu 2017 odbyły się targi organizacji pozarządowych. Dziękujemy wszystkim obecnym za wspaniale przygotowane stanowiska i wiedzę, którą podzielili się z uczestnikami tegorocznej Gali. Na targach obecne były następujące organizacje i instytucje: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Humanity in Action Polska, Muzeum Historii Polski, Stacja Muranów, JCC Warszawa, Polska Debatuje, Towarzystwo Krajobraz i Fundacja Edukacyjna Jana Karskiego.

fot. D.Kawka, W.Dobrogojski

Przed rozpoczęciem pracy trenerskiej w programie Szkoła Dialogu edukatorzy przechodzą intensywne szkolenia. W lutym 2018 odbyło się szkolenie dla grupy nowych trenerek i trenerów. Podczas intensywnego tygodnia w Konstancinie jego uczestnicy i uczestnicy doskonalili swój warsztat trenerski, poznawali scenariusze zajęć oraz pogłębiali wiedzę na temat historii i kultury polskich Żydów, Izraela, a także metod walki ze stereotypami i uprzedzeniami.

W programie znalazły się także wykłady i spotkania z ekspertami i ekspertkami: profesorem Michałem Bilewiczem, dr Agnieszką Haską, rabinką Małgorzatą Kordowicz. Kamil Śliwowski oprowadził warsztaty z wykorzystania nowych mediów podczas zajęć Szkoły Dialogu, a Matan Shefi opowiedział o współczesnym Izraelu. Podczas ostatnich dwóch dni szkoleń do grupy dołączyli starsi stażem trenerzy i trenerki, co było świetną okazją do integracji i wymiany doświadczeń.

fot. I.Meyza

Gala Szkoły Dialogu odbędzie się dokładnie za dwa tygodnie. Chcielibyśmy z dumą zaprezentować tegoroczny plakat, zaprojektowany przez Tymka Jezierskiego – jednego z czołowych polskich młodych ilustratorów i plakacistów, artystę wymienionego w rankingu 200 najlepszych ilustratorów na świecie według „Lürzer’s Archive”. Tymek Jezierski jest laureatem wielu prestiżowych nagród, a jego styl, słowami Culture.pl, „jest zarazem pomysłowy i czytelny – posiada więc cechy wysoko cenione w ilustracji. Ponadto skłonność do eksperymentowania z formą i niecyfrowymi mediami skłoniła artystę do stworzenia projektów, które przekraczają granice designu i bardziej pasują do kontekstu wystawy artystycznej”.

Dzięki wysiłkom Zakładu Historii i Kultury Żydów w Instytucie Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego, przy wsparciu lokalnych władz, instytucji i organizacji, w ponad 60 miejscowościach województwa podkarpackiego w dniach 22-28 stycznia odbyły się obchody Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu. To bezprecedensowy przykład nawiązania tak szerokiej współpracy dla upamiętnienia historii lokalnych społeczności żydowskich. Projekt został zainicjowany przez Lidera Dialogu profesora Wacława Wierzbieńca, a dzisiaj doroczne obchody współorganizuje ponad 200 instytucji. Z pełnym programem podkarpackich uroczystości można zapoznać się tutaj.

Przedstawicielki Forum Dialogu – Jagoda Szkarłat, koordynatorka programu Liderzy Dialogu, i Julia Machnowska, koordynatorka programu Szkoła Dialogu – uczestniczyły w uroczystościach upamiętniających w Gniewczynie Łańcuckiej, Leżajsku, Lesku, Trepczy, Dynowie, Głogowie Małopolskim, Hłudnie, Tyczynie i Rzeszowie. Zapraszamy do zapoznania się z krótkim opisami tych wydarzeń i galeriami zdjęć poniżej.

24 stycznia Leżajsk i Gniewczyna Łańcucka uczciły pamięć ofiar Zagłady z tego regionu. Wagę uroczystości podkreśliła obecność licznych gości, członków zarówno polskiej, jak i międzynarodowej społeczności żydowskiej. Wśród nich była Lucia Retman, Ocalała z Zagłady, która obecnie mieszka w Hajfie w Izraelu. W Gniewczynie goście zgromadzeni na oficjalnej ceremonii wzięli udział we wspólnej żydowsko-chrześcijańskiej modlitwie, po której nastąpiło wyczytanie imion ofiar Zagłady.

fot. J.Szkarłat

25 stycznia uroczystości odbyły się między innymi w Lesku i Trepczy. W Lesku uczniowie lokalnej szkoły przeczytali fragmenty pamiętników Jafy Wallach Gorzka wolność: wspomnienia Ocalałej z Zagłady. Mieszkańcy zgromadzeni na uroczystości uczestniczyli też w spotkaniu z Romualdem Zwonarzem, synem Józefa i Franciszki Zwonarzów, Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, którzy podczas wojny ukrywali pięcioro żydowskich uciekinierów z obozu w Zasławiu. Dodatkowe spotkania i wykłady zostały zorganizowane w ramach panelu zatytułowanego „Wielokulturowość Bieszczadów na przestrzeni wieków”.

W Trepczy w miejscowym kościele parafialnym odbyła się uroczystość upamiętniająca żydowskie ofiary trepczańskiego getta i obozu pracy katorżniczej.

fot. J.Szkarłat

26 stycznia przedstawicielki Forum uczestniczyły w obchodach odbywających się w Dynowie, Głogowie Małopolskim, Hłudnie i Tyczynie. W Dynowie uczestniczki i uczestnicy uroczystości wzięli udział w oficjalnym otwarciu Centrum Edukacji Młodzieży „Trzy Kultury”. W programie były między innymi spotkania, występy poetyckie i muzyczne, wernisaże wystaw oraz odwiedziny w Centrum Historii Polskich Żydów. Mieszkańcy wzięli udział w spotkaniu z Lucią Retman, Ocalałą z Holokaustu urodzoną w Dynowie. Inni zaproszeni goście ze Stanów Zjednoczonych i Izraela – Samuel, Tamara i Rachel Halpern oraz David Ringler – także podzielili się historiami swoich rodzin podczas Zagłady.

Głogów Małopolski uhonorował pamięć ofiar Holokaustu organizacją Marszu Pamięci na cmentarz żydowski i pod pomnik ofiar zamordowanych w Borze. Następnie odbyła się sesja naukowa Historia i kultura Żydów głogowskich naszym wspólnym dziedzictwem. W Hłudnie sesji naukowa Historia i kultura Żydów ziemi dynowsko-brzozowskiej naszym wspólnym dziedzictwem towarzyszył pokaz filmu i wernisaż wystawy prac artysty Pawła Rebizaka oraz uczniów ze Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Hłudnie Obrazy przeszłości.

fot. J.Szkarłat

28 stycznia przedstawicielki Forum wzięły udział w uroczystościach upamiętniających w Rzeszowie, podczas których modlitwę odmówił  rabin Shalom Ber Stamblera (Chabad-Lubawicz). Później odbyły się wykłady i spotkania, a także występ chóru z Centrum Społeczności Żydowskiej (JCC) w Krakowie. Zgromadzeni goście mieli też okazję zwiedzić dwie wystawy przygotowane w ramach Obchodów: Holokaust w dokumentach Archiwum Państwowego w Rzeszowie oraz Pamięć o Zagładzie.

fot. J.Szkarłat