Gliwice
Fundacja Forum Dialogu działa na rzecz dialogu polsko-żydowskiego już od 1998 r. Założył ją Andrzej Folwarczny, który był wówczas posłem na Sejm RP z Gliwic i przewodniczącym Polsko-Izraelskiej Grupy Parlamentarnej. Obserwując dobre relacje między dyplomatami i politykami, widział jednocześnie brak okazji do budowania relacji międzyludzkich, których przedmiotem będą nie interesy krajów, lecz ludzkie losy i emocje. Dlatego od początku istnienia Forum tworzy przestrzenie, w których Polacy i Żydzi poznają się wzajemnie i spotykają ponad historycznymi podziałami.

Fundacja powstała w Gliwicach pod nazwą Forum Dialogu Między Narodami. To z Gliwic i okolic rekrutowali się pierwsi członkowie zarządu: Anna Malec, Michał Głąbik, Aleksander Kamiński i Piotr Turecki. Pierwsze działania Forum dotyczyły przywracania pamięci o gliwickich Żydach.

Zainteresowaliśmy się popadającym w ruinę domem przedpogrzebowym na cmentarzu żydowskim w Gliwicach i podjęliśmy pierwsze działania mające na celu przywrócenie go pamięci mieszkańców. Wiele lat później dzięki wspólnym staraniom władz miasta i lokalnych aktywistów powstało tam muzeum i centrum edukacyjne Dom Pamięci Żydów Górnośląskich w Gliwicach.

Etap lokalnej działalności Forum zwieńczyło odsłonięcie tablicy upamiętniającej żydowskich mieszkańców Gliwic i spotkanie ich potomków ze współczesnymi gliwiczanami, które odbyło się w 2003 r. Udało się nam odnaleźć i zaprosić trzydziestu ocalonych z Zagłady gliwiczan i ich potomków, a całość przedsięwzięcia oraz zebrane dokumenty i zdjęcia opisać na stronie internetowej.

Warszawa
W 2003 r. siedziba Forum przeniosła się do Warszawy, nie zapomnieliśmy jednak o naszych gliwickich doświadczeniach. Dziś staramy się aranżować podobne spotkania w wielu innych miejscach w Polsce. Coraz częściej młodzież z naszych Szkół Dialogu gości potomków Żydów ze swoich miejscowości. Doświadczenie takiego spotkania wykracza daleko poza rozmowę o przeszłości. Chcemy, żeby stawało się fundamentem bliskich relacji polsko-żydowskich. Udało się to w Zamościu, gdzie bar micwę swojego syna Jake’a postanowili świętować Eva i Robert Wisnik, którzy zdecydowali się na to dzięki udziałowi w wizycie studyjnej zorganizowanej przez Forum. W synagodze, w której z powodu wojny nie zdążyła się odbyć bar micwa jego dziadka, Jake odczytał fragment „parszat Balak”. Gośćmi tej rodzinnej uroczystości byli uczniowie ze Szkół Dialogu z Zamościa, Hrubieszowa i Szczebrzeszyna oraz okoliczni Liderzy Dialogu – rodzina Forum Dialogu.

Przeprowadzka organizacji do Warszawy pozwoliła nam rozwinąć nowe projekty. Z organizacji lokalnej Forum przekształciło się w instytucję, której działania mają zasięg ogólnopolski, a często międzynarodowy.

Tworzymy przestrzeń do spotkania i dialogu
Pierwszą przestrzeń do spotkania i dialogu dostrzegliśmy w wizytach tysięcy odwiedzających Polskę młodych Żydów. Mieliśmy własne doświadczenia spotkań z nimi, ale było jasne, że takich spotkań potrzeba więcej, że trzeba je mądrze zaprojektować. Związany z Forum zespół badaczy przyglądał się efektom interakcji i oceniał, co się udało, a co nie. Jako pierwsi w Polsce przez wiele lat organizowaliśmy Polsko-Żydowskie Spotkania Młodzieży, stwarzając dla nich przemyślane i ewaluowane scenariusze.

Odpowiadamy na trudne pytania
Od początku wiedzieliśmy, że będziemy aktywni w edukacji przeciw uprzedzeniom i zwalczaniu antysemityzmu. Już pierwsza kampania prezydencka wolnej Polski była naznaczona antysemityzmem – nigdy nie mieliśmy wątpliwości, że jego zwalczanie to zadanie aktualne i ważne. Widząc, jak wiele jest nieporozumień i niewiedzy, o których ciężko rozmawiać, wydaliśmy książkę mającą temu zaradzić. Ponad tysiąc młodych Polaków i Żydów z USA, Izraela, Kandy i Australii wymieniało w ankietach pytania, jakie wydają im się najbardziej drażliwe i jakie boją się zadać w obawie, że urażą drugą stronę. Tak powstała publikacja „Trudne pytania w dialogu polsko-żydowskim”, która została wydana w 2007 r. dzięki współpracy Forum Dialogu oraz American Jewish Committee. Wybraliśmy pięćdziesiąt najważniejszych pytań, prosząc o odpowiedzi ekspertów z Izraela, Polski i Stanów Zjednoczonych. Do dziś książka służy zarówno nam, jak i polskim placówkom dyplomatycznym.

Dzięki naszej pracy żydowska historia staje się częścią lokalnej
Dziś naszym najważniejszym projektem jest Szkoła Dialogu, czyli program edukacyjny działający zwłaszcza w mniejszych miejscowościach mających bogate żydowskie dziedzictwo. Co roku nasi trenerzy jadą do prawie pięćdziesięciu szkół w całej Polsce, by pomóc młodzieży w odkrywaniu historii Żydów z ich miejscowości. Najczęściej jedziemy tam, gdzie nikt nic nie robi i nie pamięta. Dzięki naszej pracy żydowska historia staje się częścią lokalnej historii, co dla wielu mieszkańców danej miejscowości jest przełomowym odkryciem. Za nim idą dalsze działania: sprzątanie cmentarzy, upamiętnianie społeczności żydowskiej i wreszcie końcowy projekt, który polega na zorganizowaniu wycieczki żydowskimi śladami, w której mogą wziąć udział wszyscy chętni. Uczestnicy Szkoły Dialogu są świadomi tego, że wraz z wiedzą przychodzi odpowiedzialność za to, jak w ich mieście będzie się pamiętać o żydowskich współmieszkańcach. Dzięki temu programowi w sercach i umysłach uczniów zachodzi zmiana, dokonuje się ona też w ich rodzinach i społecznościach. Co roku odwiedzamy około pięćdziesiąt nowych szkół. Działamy dalej, żeby powoli zmieniać Polskę.

Wspieramy liderów w ich społecznościach lokalnych
Zaczynaliśmy w Gliwicach jako organizacja, której działalność miała wymiar lokalny. Potem wielokrotnie mieliśmy okazję współpracować z liderami społeczności lokalnych, ludźmi zaangażowanymi w dialog polsko-żydowski, zajmującymi się ochroną dziedzictwa żydowskiego w swoich miejscowościach. Widząc, że w poczuciu osamotnienia robią wielkie rzeczy, postanowiliśmy w 2013 r. zainaugurować program Liderzy Dialogu – społeczność, która może być źródłem wsparcia, miejscem poszukiwania partnerów, forum wymiany najlepszych praktyk dla osób zaangażowanych w lokalne budowanie dialogu polsko-żydowskiego, dialogiem ludzi dialogu.

Pokazujemy jak zmieniła się Polska
Przez ostatnie ćwierćwiecze zmieniała się Polska, a wraz z nią krajobraz relacji polsko-żydowskich. To wszystko staramy się pokazać uczestnikom wizyt studyjnych, na które co roku zapraszamy wybranych liderów żydowskich z całego świata. Pokazujemy im współczesną Polskę szczerze, kompetentnie, kompletnie – bez upiększeń, ale też bez kreślenia obrazu czarnymi barwami. Przedstawiamy im ekspertów, polityków, jak również młodzież ze Szkół Dialogu i aktywistów lokalnych. To tydzień w Polsce, który niejednemu zmienił życie.

Mamy partnerów
Forum Dialogu to również wieloletnie partnerstwa z innymi organizacjami. Od kilkunastu lat ściśle współpracujemy z American Jewish Committee. Współpraca ta jest efektem unikatowego partnerstwa między polską organizacją pozarządową i organizacją w Stanach Zjednoczonych. Obok wspólnie wydanej książki najlepszym jej przykładem jest Polsko-Żydowski Program Wymiany. Prowadzona przez obie organizacje, przy współpracy polskiego MSZ, dwustronna wymiana opiniotwórczych liderów jest jedynym programem wymiany między polską organizacją pozarządową a ważną amerykańską organizacją żydowską. Niemniej istotna jest rozpoczęta niedawno bliska współpraca z amerykańską organizacją edukacyjną Facing History and Ourselves. Mamy podobną filozofię działania, stąd zarówno nasze zespoły, jak i szkoły i nauczyciele zaangażowani w nasze przedsięwzięcia edukacyjne, świetnie się dogadują. Jesteśmy pewni, że ta przyjaźń dwóch organizacji przyniesie zaskakująco pozytywne owoce.

Minęło już 15 lat! Co dalej?
Forum Dialogu – używające od 2013 r. tej skróconej nazwy – to największa i najstarsza polska organizacja pozarządowa zajmująca się dialogiem polsko-żydowskim. Rozwijamy się, mądrze dobierając kolejne obszary działania. Skupiamy się na pracy z młodzieżą i liderami opinii publicznej. Zbudowaliśmy zarówno w Polsce, jak i pośród środowisk żydowskich w Stanach Zjednoczonych, Izraelu, Kanadzie i Australii sieć ludzi, którzy rozumieją naszą misję i chcą w niej uczestniczyć. Przywozimy do Polski kilkudziesięciu liderów żydowskich rocznie. W naszym projekcie edukacyjnym Szkoła Dialogu rocznie w całej Polsce bierze udział 1200 uczniów. Obok pracy z młodzieżą stawiamy też na budowanie i wzmacnianie środowiska tych, którzy zajmują się lokalnym żydowskim dziedzictwem. Działamy lokalnie i globalnie. Zatem jakie mamy plany? Rozwijać się i pracować dalej!