Nasielsk
Odbudowujemy więzi
czerwiec 2014
W czerwcu 2014 roku, podczas realizacji programu Szkoła Dialogu w Nasielsku, miało miejsce niezwykłe spotkanie. Uczestniczący w projekcie licealiści połączyli się przez Skype’a z Ocalałym z Zagłady Mauricem Chandlerem oraz Glennem Kurtzem, autorem książki pt. „Three Minutes in Poland: Discovering a Lost World in a 1938 Family Film”. W październiku 2014 Glenn Kurtz odwiedził szkołę wraz z grupą Ocalałych i potomków Żydów z Nasielska. Wydarzenia te miały duży wpływ na stosunek nasielskiej społeczności do lokalnego dziedzictwa żydowskiego, czym podzielił się z nami Glen Kurtz:
„W 2014 roku Forum Dialogu zorganizowało Szkołę Dialogu dla uczniów liceum w Nasielsku. Już wtedy od dwóch lat zbierałem informacje o tym mieście. Mój dziadek David Kurtz urodził się w Nasielsku w 1888 roku. W latach 1890 jako małe dziecko wraz z rodziną wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, ale do swojego miejsca urodzin powrócił latem w 1938 roku.
W tę podróż dziadek zabrał kamerę, którą na 3-minutowym filmie uchwycił żydowską społeczność Nasielska. Widać na nim podekscytowane dzieci, które przekrzykują się i machają; mieszkańców miasta wychodzących z synagogi po specjalnej uroczystości. Rok później Nasielsk został zajęty przez wojska niemieckie. Z 3000 nasielskich Żydów Zagładę przeżyła niecała setka. Film mojego dziadka zawiera jedyny znany ruchomy obraz tej utraconej społeczności. Moje poszukiwania skupiają się na identyfikacji osób na tych zapadających w pamięć obrazach.
Szkoła Dialogu stanowiła wspaniałą możliwość przywrócenia historii i losu żydowskich mieszkańców Nasielska do tożsamości miasta. Była to również okazja do tego, by ta historia przybrała rzeczywistą i personalna formę dla uczniów. Razem z dynamicznym i eksperckim zespołem Forum zaaranżowaliśmy dla uczniów dzień rozmowy przez Skype z Ocalonym, którego znalazłem podczas moich badań, jednym z rozentuzjazmowanych dzieci pojawiającym się na filmie mojego dziadka z 1938 roku. Ten wtedy 89-letni Ocalony był zaledwie szesnastolatkiem, kiedy uciekł z warszawskiego getta – był w tym samym wieku co uczniowie biorący udział w Szkole Dialogu w 2014 roku. Podzielił się z nimi wspomnieniami o tym jak przetrwał wojnę podając się za Polaka-katolika, tym samym pomógł uczniom zrozumieć realia historii, o której się uczyli.
Lekcje Szkoły Dialogu nadal mają pozytywny wpływ na współczesny Nasielsk. Latem 2016 r. grupa wolontariuszy o różnej narodowości i wyznaniu rozpoczęła prace przywrócenia i ponownego poświęcenia cmentarza żydowskiego w Nasielsku. Absolwenci Szkoły Dialogu, razem z obecnymi uczniami liceum, przedstawiciele władz miasta i zwykli mieszkańcy wzięli udział w sprzątaniu wieloletniego zaniedbania — chwastów i krzaków, a także goryczy i wspólnego niezrozumienia — aby przywrócić należną temu terenowi uwagę, a tym samym 400 lat historii społeczności żydowskiej w Nasielsku. Planujemy powtórzyć tę akcję latem 2017 roku. Szkoła Dialogu stała się punktem zwrotnym dla tych uczniów, a także dla zbiorowej świadomości miasta”.