Program „Wspólne dziedzictwo” to rozpoczęta w 2019 r. inicjatywa Forum zrodzona z przekonania, że prawdziwa zmiana relacji polsko-żydowskich musi w Polsce włączać również liderów społeczności chrześcijańskich i mieć także wymiar religijnego namysłu nad wspólnym dziedzictwem historii i religii, które nas łączy.

„Wspólne dziedzictwo” to słowa, które powracają w dokumencie Nostra Aetate 4, katolickiego Soboru Watykańskiego II, na określenie więzi, jaka łączy chrześcijan i Żydów ze względu na wspólną przeszłość i zakorzenienie chrześcijaństwa w dziedzictwie judaizmu. W polskim kontekście myślimy też o dziedzictwie historii, w której Żydzi i chrześcijanie żyli na tej ziemi obok siebie; historii, która bywała i słodka i gorzka, i jako taka jest pamiętana. Wspólne dziedzictwo to dla nas również doświadczenie Zagłady Żydów, która odbyła się tutaj i była doświadczeniem pokolenia naszych dziadków i pradziadków. To dziedzictwo trudne i chyba wciąż nie przeżyte, z którym również chrześcijanie na poziomie wiary muszą się mierzyć.

Uczestniczki i uczestnicy programu mierzą się ze skomplikowanymi kwestiami judeo-chrześcijańskiego dziedzictwa religijnego, a także trudnego współistnienia w Polsce społeczności chrześcijańskiej i żydowskiej, w tym historii Zagłady, które to kwestie niezmiennie kształtują stosunki polsko-żydowskie – zarówno wczoraj, jak i dziś. Program tworzy przestrzeń do tego, aby wspólnie, w ekumenicznym gronie, poznawać te tematy i rozmawiać o tym, co z tym dziedzictwem zrobić dziś, w naszych wspólnotach i w kontekście Polski.

2019

Seminarium to nie tylko fakty historyczne – spojrzenie na historię z perspektywy człowieka, jego godności, prawa do życia, marzeń. Ta trudna prawda często porusza do żywego. Wzmacnia postawę szacunku do ofiar, nazywania zła złem, bez usprawiedliwiania nikogo. Proces przebaczenia wymaga prawdy.

Michał Senk, Dyrektor Centrum Myśli Jana Pawła II, Warszawa

fot. M.Sokołowska

W 2019 roku w ramach programu odbyły się trzy spotkania angażujące 21 uczestników pierwszej edycji Wspólnego Dziedzictwa – w Warszawie, Jerozolimie i Łodzi. Do programu zaprosiliśmy liderów i liderki z różnych kręgów kościołów chrześcijańskich działających w Polsce: świeckie aktywistki, duchownych, dziennikarzy, akademiczki. Program został przemyślany jako całoroczny proces, który zakładał nie tylko wprowadzenie liderów i liderki środowisk chrześcijańskich w Polsce do problematyki relacji chrześcijańsko-żydowskich oraz umożliwienie bezpośredniego spotkania z żydowską perspektywą na kwestie teologiczne, historyczne i społeczne, ale przede wszystkim uwrażliwienie ich na potrzebę poruszania tych tematów w swoich środowiskach, na które mają wpływ.

Inaugurujące program marcowe seminarium w Warszawie skupiało się na zagadnieniach polskiego i izraelskiego dyskursu o Zagładzie oraz historii polskich badań nad Holokaustem. Uczestnicy wspólnie starali się odpowiedzieć na pytanie, jak pamięć o wydarzeniach historycznych – trudnych i niejednokrotnie jeszcze nie w pełni przyswojonych – przekłada się na osobiste narracje.

Podczas tygodniowego pobytu w Izraelu, uczestnicy i uczestniczki programu spotykali się z ekspertami i ekspertkami Jad Waszem, między innymi profesorem Yehudą Bauerem, aby rozmawiać o życiu żydowskim w przedwojennej Polsce, historii antysemityzmu i Zagładzie.

Spotkania te przerodziły się w głębokie dyskusje na tematy historyczne, filozoficzne i teologiczne, które brały pod uwagę zarówno polską, jak i izraelską narrację o przeszłości. W programie seminarium znalazły się także studyjne zwiedzanie Jerozolimy, kolacje szabatowe w domach rodzin skupionych wokół synagogi Kehillat Yedidya oraz spotkania, które pozwoliły uczestnikom poznać perspektywę świadków historii czy drugiego pokolenia. Ten osobisty wymiar rozmów pozwolił na konstruktywne skonfrontowanie ze sobą obowiązujących w Polsce i Izraelu oficjalnych narracji na temat stosunków polsko-żydowskich.

Cykl programu zakończyło seminarium w Łodzi z udziałem arcybiskupa łódzkiego Grzegorza Rysia, poświęcone kwestiom instytucjonalnych postaw polskich Kościołów chrześcijańskich wobec judaizmu od czasów II wojny światowej do dziś. Łódzkie spotkanie było także przestrzenią do określenia, na podstawie zgromadzonej wcześniej wiedzy, aktualnego stanu dialogu chrześcijańsko-żydowskiego w Polsce poprzez odpowiedzi na pytania towarzyszące uczestnikom od pierwszego seminarium: skąd idziemy, gdzie jesteśmy i dokąd zmierzamy.

Rozmowy na temat stanu wzajemnych relacji, poruszenie faktycznych problemów dały mi poczucie urzeczywistnienia dialogu chrześcijan i Żydów. Było to dla mnie bardzo istotne doświadczenie pozwalające przebić się przez warstwę powierzchowności dialogu na poziomie wspólnych uścisków dłoni, z których nic nie wynika.

Anna Siemieniec, organizatorka Dnia Judaizmu w Kościele katolickim we Wrocławiu/Dom Edyty Stein, Wrocław

2021

W związku z ograniczeniami pandemicznymi w 2021 roku program przybrał nową postać. Z zamiarem dotarcia do dużo szerszej publiczności z ciekawym merytorycznie programem przygotowaliśmy bardziej otwartą formułę programu, na którą składa się:

Wspólne Dziedzictwo: rozmowy o relacjach chrześcijańsko-żydowskich

Jest to cykl comiesięcznych, otwartych spotkań online, na których będziemy rozmawiali o relacjach chrześcijańsko-żydowskich. Spotkania są skierowane do osób zainteresowanych tematem ze środowisk chrześcijańskich w Polsce.

Wspólne dziedzictwo: seminaria online

W maju i czerwcu odbędą się dwa seminaria online, na których uczestnicy będą mieli wyjątkową okazję do zgłębiania tematu relacji chrześcijańsko-żydowskich z najwyższej klasy ekspertami i wiodącymi działaczami w tej dziedzinie. Planujemy dwa seminaria tematyczne: Reinventing judaism – how Judaism faces contemporary challenges oraz When Christians stopped being Jews? Te spotkania będą odbywać się w języku angielskim i będą miały charakter zamknięty – obowiązywać będzie rejestracja na seminarium.

W 2021 roku program współfinansowany jest przez Dutch Jewish Humanitarian Fund oraz Zgromadzenie Sióstr Matki Bożej z Syjonu.