Ireneusz Socha

Izrael Goldberg (Dębica, 1990)

Izrael Goldberg (1909-1991). Ostatni Żyd dębicki. Syn Mendla i Chawy z domu Wulweg. Przeżył wojnę, ukrywając się wraz z matką i bratem w poddębickich lasach. Po wojnie nie wyjechał za bliskimi do USA, lecz został w Dębicy. W latach 1952-1981 był zatrudniony jako brakarz w dębickim oddziale Rzeszowskiego Przedsiębiorstwa Produkcji Leśnej „Las”, a potem do 1990 r. jako kontroler odbioru jakościowego dziczyzny w Dziale Produkcji Konserw Zakładów Wytwórczych CZSS „Społem” w Dębicy. Spotkałem go po raz pierwszy na dębickim kirkucie na początku lat 1980. i z czasem zyskałem jego zaufanie. Razem alarmowaliśmy władze o stanie tego cmentarza i potrzebie jego uporządkowania i ogrodzenia. Przez kilka ostatnich lat jego życia odwiedzałem go w jego kawalerce przy ul. Strażackiej. Przynosiłem mu płyty z muzyką żydowską, a on opowiadał mi o żydowskim życiu przedwojennej Dębicy. Szkoda, że nie zrobiłem mu zdjęcia. Na szczęście, dokonałem nagrania jego głosu.

Abraham Ladner (Tarnów, 1992)

Abraham Ladner (1905-1993). Był ostatnim religijnym Żydem w Tarnowie. Pochodził z Otfinowa i handlował bydłem. We wrześniu 1939 r. został zmobilizowany do Armii „Kraków”. Wzięty do niewoli sowieckiej, został wywieziony na Sybir. Wrócił do Tarnowa z armią Berlinga. Nikt z jego bliskich nie przeżył. W latach 1950. ożenił się po raz drugi i został szklarzem. Mieszkał przy ul. Goldhammera 1. Po wyjeździe swoich żydowskich przyjaciół z Polski w latach 1960., aż do śmierci, opiekował się ich sztiblem, czyli prywatną bożniczką urządzoną w mieszkaniu, które zajmował. Dowiedziałem się o nim od Pana Izraela Goldberga. Spotykałem się z Ladnerem kilkakrotnie w latach 1991-1992, dokonując rejestracji jego głosu. Andrzej Kramarz zrobił nam serię zdjęć. Nagrania wówczas dokonane posłużyły mi w 2014 r. do stworzenia muzyki do wystawy „Byliśmy” – opis poniżej.