Wspólnota w działaniu
W tym roku obchodzimy 80. rocznicę deportacji i Zagłady Żydów. Lato i początek jesieni to czas, w którym wielu aktywistów i aktywistek z sieci Liderów Dialogu organizuje i współorganizuje z tej okazji wydarzenia upamiętniające. Skala ich wysiłków jest imponująca: w całej Polsce odbywa się kilkadziesiąt wydarzeń organizowanych lub współorganizowanych przez Liderki i Liderów.
Na wielu z nich goszczą również przedstawiciele i przedstawicielki Forum Dialogu. Poniżej przedstawiamy szczegóły wydarzeń.
7 lipca – Krynica Zdrój – Edyta Danielska, Artur Franczak, Łukasz Połomski, Dariusz Popiela (Sądecki Sztetl)
Niegdyś społeczność żydowska była wpisana w życie Krynicy-Zdroju oraz okolicznych wsi. Większość żydowskich mieszkańców zginęła w obozie Zagłady w Bełżcu oraz w gettach Nowego i Starego Sącza oraz Grybowa. 7 lipca odbyło się oficjalne upamiętnienie 80. rocznicy Zagłady krynickich Żydów. Jego centralnym punktem był Apel Pamięci na cmentarzu żydowskim przy ulicy Polnej. Organizatorami wydarzenia byli: Sądecki Sztetl – Ludzie, nie liczby, „Sądeczanin. Historia” oraz Biblioteka Publiczna w Krynicy-Zdroju.
10 lipca – Nowy Żmigród – Jerzy Dębiec
10 lipca odbyło się upamiętnienie 80. rocznicy Zagłady Żydów żmigrodzkich na cmentarzu w Nowym Żmigrodzie oraz spotkanie z ich potomkami. W wydarzeniu wzięli udział członkinie i członkowie grupy podkarpackiej Liderów Dialogu.
11 lipca – Wola Michowa – Joanna Potaczek (Centrum Dialogu Między Religiami i Narodami)
Upamiętnienie mordu ludności żydowskiej odbyło się na cmentarzu żydowskim w Woli Michowej.
13 lipca – Józefów – Stanisław Kowalczyk
13 lipca, dokładnie w 80. rocznicę Zagłady józefowskich Żydów, odbyły się uroczystości upamiętniające. Wzięli w nich udział potomkowie Żydów z Polski, Izraela i USA.
19 lipca – Radomyśl Wielki – Izabela Sekulska
19 lipca, w 80. rocznicę Zagłady żydowskiej społeczności Radomyśla Wielkiego, odbyło się spotkanie na tamtejszym cmentarzu żydowskim, podczas którego wspomniano zamordowanych mieszkańców miasta.
20-21 lipca – Dębica – Ireneusz Socha
20 i 21 lipca w Dębicy odbyły się Dni Pamięci o Dębickich Żydach. Podczas wydarzenia miały miejsce spotkanie w miejscu pamięci ofiar dębickiego getta w Lesie Wolica, recital saksofonowy Tomasza Dudy w Synagodze Nowomiejskiej oraz oficjalna uroczystość na terenie Parku Jordanowskiej, podczas której odczytano nazwiska zamordowanych osób i zawiązano wstążki pamięci.
3 sierpnia – Będzin – Karolina Jakoweńko i Piotr Jakoweńko
Uroczystość w rocznicę Zagłady Żydów z Będzina
7 sierpnia – Białowieża – Katarzyna Winiarska
7 sierpnia w Białowieży odbyła się kolejna rocznica mordu dokonanego przez nazistów w miejscu dawnej żwirowni koło wsi Podolany. 10 sierpnia 1941 roku Niemcy z Batalionu 322 dokonali egzekucji 77 mężczyzn i chłopców narodowości żydowskiej z Białowieży w wieku od 16 do 45 lat.
Katarzyna Winiarska, organizatorka upamiętnienia nawiązała również do obecnej sytuacji na granicy polsko-białoruskiej:
„Do tej pory, od kilku lat, spotykaliśmy się, upamiętniając wydarzenie z przeszłości. W tym roku wydarzenie historyczne nabiera kontekstu przez współcześnie dziejące się na naszych oczach zbrodnie dokonywane przez władze i armię rosyjską w Ukrainie i – co w tym miejscu, na polsko-białoruskiej ziemi szczególnie mocno nas teraz dotyczy – w obliczu kryzysu humanitarnego, w obliczu przemocy dokonywanej tu i teraz od prawie roku przez nasze własne państwo na osobach uchodzących przed wojnami, reżimami, głodem. Długo się zastanawiałam, czy w tej sytuacji powinnyśmy zajmować się wspominaniem i mówieniem o ofiarach sprzed ponad 80 lat. Czy mówić o tak odległej historii, kiedy trzeba krzyczeć o współczesnej krzywdzie i współczesnych ofiarach w tym samym lesie. Doszłam do wniosku, że jednak trzeba. Że to jest ten moment, kiedy słowa »pamiętajmy«, »nigdy więcej« nabierają realnego wymiaru i przestają być frazesem przywoływanym na uroczystościach, a stają się wyzwaniem. Dlatego tu jestem i dlatego zaprosiłam Was do bycia tu razem. Czuję się też zobowiązana wobec potomków białowieskich Żydów, których poznałam, i szczególnie wobec tych, którzy tu zostali zamordowani, których podjęłam się wiele lat temu przywołać do życia w naszej wspólnej pamięci, przywrócić im imiona, charaktery, czasem twarze i uczynić ich bliskimi, a bliskich się przecież nie zostawia, ani żywych ani umarłych”.
11-17 sierpnia – Biecz – Krzysztof Przybyłowicz
Obchody 80. rocznicy Zagłady getta w Bieczu trwały przez cały tydzień. W ich programie znalazły się między innymi spacer szlakiem pamięci bieckich Żydów oraz koncert muzyki żydowskiej. Kulminacyjnym punktem była oficjalna uroczystość na cmentarzu żydowskim, podczas której nastąpiło odsłonięcie tablicy upamiętniającej.
12 sierpnia – Tarnów – Inga Marczyńska
12 sierpnia odbyło się uroczyste spotkanie na cmentarzu żydowskim w Tarnowie, mające na celu upamiętnić wszystkie tamtejsze ofiary Zagłady, a w szczególności Salomeę Korzennik i Rachelę Pacher, które w 1942 roku zostały zamordowane w Kołaczycach przez polskiego kolaboranta.
12 sierpnia – Bobowa – Łukasz Połomski (Sądecki Sztetl)
12 sierpnia na cmentarzu żydowskim odbyła się uroczystość upamiętniająca Żydów z Bobowej, w której uczestniczyli między innymi burmistrz Bobowej, przedstawiciel Instytutu Pamięci Narodowej oraz proboszcz lokalnej parafii. Wydarzeniu towarzyszyło odsłonięcie tablicy przypominającej żydowskich żołnierzy pochowanych w kwaterze z I wojny światowej. Jej fundatorem jest Józef Gucwa. Apel Pamięci i ceremonię poprowadził prezes Sądeckiego Sztetla, Łukasz Połomski.
13 sierpnia – Rymanów – Joanna Lorenc, Adam, Lorenc, Michał Lorenc, Magdalena Zykiert
Upamiętnienie w rocznicę Zagłady Żydów z Rymanowa
14 sierpnia – Dukla – Jacek Koszczan (Stowarzyszenie na Rzecz Ochrony Dziedzictwa Żydów Ziemi Dukielskiej – Sztetl Dukla)
Uroczystość upamiętniająca osiemdziesiątą rocznicę Zagłady społeczności żydowskiej z Jaślisk, Rymanowa, Dukli i okolic
16 sierpnia – Białystok – Karol Głębocki (Społeczne Muzeum Żydów Białegostoku i regionu)
Karol Głębocki wraz ze Społecznym Muzeum Żydów Białegostoku i regionu zorganizowali wydarzenia towarzyszące miejskim obchodom 79. rocznicy powstania w białostockim getcie.
17 sierpnia – Jasło – Fundacja AntySchematy2 (Tomasz Kocur, Katarzyna Suszkiewicz)
17 sierpnia w Jaśle odbył się dzień pamięci o żydowskiej społeczności miasta. W ramach obchodów upamiętniono 80. rocznicę Aktion Reinhardt.
17 sierpnia – Stary Sącz – Łukasz Połomski (Sądecki Sztetl)
17 sierpnia odbyły się obchody 80. rocznicy likwidacji getta w Starym Sączu. W programie znalazł się Apel Pamięci oraz dyskusja wokół kwartalnika „Sądeczanin. Historia”. Uroczystości towarzyszyła wystawa poświęcona starosądeckim Żydom. Wydarzenie odbyło się dzięki pracy Sądeckiego Sztetlu, Muzeum Regionalnego w Starym Sączu oraz Powiatowej i Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej.
18 sierpnia – Limanowa – Edyta Danielska, Artur Franczak, Łukasz Połomski, Dariusz Popiela (Sądecki Sztetl, Ludzie, nie liczby)
18 sierpnia w Limanowej uczestniczyliśmy w odsłonięciu pomnika, który powstał staraniem potomków i potomkiń miejscowych Żydów, członkiń i członków sieci Liderów Dialogu zrzeszonych w ramach inicjatywy Sądecki Sztetl oraz władz lokalnych. Wśród gości uroczystości były przybyłe z USA Adela i Linda Goldfinger, córki Mońka Goldfingera, Ocalałego z Zagłady pochodzącego z Limanowej. Do zgromadzonych przemówił Łukasz Połomski z Sądeckiego Sztetla: „Przedstawiamy pomnik przywołujący pamięć o żydowskich mieszkańcach Limanowej – sąsiadach naszych pradziadków, dziadków, rodziców, którzy niegdyś współtworzyli to miasto. Dokładnie 18 sierpnia 1942 roku zostali zamordowani niedaleko stąd – w Starej Wsi, a pozostali w obozie w Bełżcu. Niemal połowa mieszkańców miasta zniknęła. Pomnik poświęcony jest blisko dwóm tysiącom mieszkańców Limanowej”. Burmistrz Limanowej Władysław Bieda dodawał: „Historia jest naszym fundamentem, na pokoleniach, które już minęły, opiera się nasza teraźniejszość, na tym też budujemy naszą przyszłość. Ważne, aby nasz fundament był pełny. To w tym miejscu żyli obywatele Limanowej, którzy przez pokolenia wrastali w to miasto. Przeżywali tu radosne i smutne chwile, tak jak inni obywatele miasta. Tworzyli część Limanowej, więc tak ważne jest, by na trwale zostali upamiętnieni”.
19 sierpnia – Gorlice – Edyta Danielska, Artur Franczak, Łukasz Połomski (Sądecki Sztetl, Ludzie, nie Liczby)
19 sierpnia dołączyliśmy do aktywistek i aktywistów z sieci Liderów Dialogu, którzy działają w ramach inicjatywy Sądecki Sztetl, aby wspólnie wziąć udział w upamiętnieniu 80. rocznicy Zagłady żydowskiej społeczności Gorlic. Częścią uroczystości była etiuda teatralna „Puste ulice”, przygotowana przez Grupę Teatralną Otwarte Drzwi na podstawie wspomnień żydowskich i polskich gorliczan z czasu II wojny światowej i Zagłady. Więcej o wydarzeniu i historii miejscowego getta można przeczytać tutaj.
19 sierpnia – Otwock – Monika Czub (Społeczny Komitet Pamięci Żydów Otwockich)
19 sierpnia dołączyliśmy do Moniki Czub z naszej sieci Liderów Dialogu i pozostałych aktywistów i aktywistek ze Społecznego Komitetu Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich podczas zorganizowanego przez nich Marszu Pamięci w 80. rocznicę Zagłady otwockiej społeczności żydowskiej. Marsz zakończyło uroczyste odczytanie listy nazwisk zamordowanych otwockich Żydów. Wzięli w nim udział Ocalali z Zagłady, potomkowie Żydów z Otwocka, ambasadorowie Izraela i Niemiec, przedstawiciele i przedstawicielki lokalnych władz, a także mieszkańcy Otwocka.
Wydarzenia towarzyszące rocznicy odbywały się od 17 sierpnia do 13 września. Były wśród nich wernisaże wystaw, wykłady, oprowadzania szlakiem dziedzictwa żydowskiego, pokazy filmowe i koncerty.
19-22 sierpnia – Myślenice – Marek Stoszek
W dniach 19-22 sierpnia Myślenice upamiętniły 80. rocznicę deportacji miejscowej społeczności żydowskiej podczas Akcji Reinhardt. Uroczystość i towarzyszące jej wydarzenia edukacyjne i kulturalne zostały zorganizowane dzięki współpracy władz miejskich, Muzeum Niepodległości w Myślenicach oraz zrzeszającego lokalnych aktywistów i aktywistki Stowarzyszenia Wspólnota Myślenice, którego członkiem zarządu jest Marek Stoszek z naszej sieci Liderów Dialogu.
21 sierpnia – Biała Niżna, Grybów – Kamil Kmak (Saga Grybów)
W Białej Niżnej i Grybowie odbyło się wydarzenie upamiętniające 80. rocznicę Zagłady Żydów z getta grybowskiego. Uroczystości rozpoczęły się w miejscu pamięci w Białej Niżnej. Brali w nich udział potomkowie zamordowanych Żydów. Następnie odbył się koncert pieśni żydowskiej w grybowskim liceum oraz spacer do parku miejskiego, w którym uczestniczące osoby zasadziły upamiętniające drzewo.
Wydarzenie zostało dofinansowane w ramach grantu przyznanego przez Forum Dialogu.
21-22 sierpnia – Mszana Dolna – Urszula Antosz-Rekucka i Marek Rekucki (Sztetl Mszana Dolna)
22 sierpnia zostaliśmy zaproszeni do wzięcia udziału w uroczystościach upamiętniających 80. rocznicę masowego mordu Żydów mszańskich, współorganizowanych przez Marka Rekuckiego i Urszulę Antosz-Rekucką z naszej sieci Liderów Dialogu, aktywistów tworzących Fundację Sztetl Mszana Dolna oraz władze miejskie Mszany. Uczestniczki i uczestnicy wydarzeń – a wśród nich także przybyli z zagranicy potomkowie mszańskich Żydów – najpierw uczcili pamięć ofiar masowej egzekucji z 19 sierpnia 1942 roku przy niedawno wyremontowanym pomniku, następnie przeszli trasą Marszu Pamięci na mszański cmentarz żydowski, gdzie nastąpiło uroczyste odsłonięcie postawionego przez Fundację Sztetl Mszana Dolna, wspólnego nagrobka dla nieupamiętnionych dotąd kilkudziesięciu Żydów z Mszany Dolnej i innych miejsc, zamordowanych podczas II wojny światowej i chowanych bezimiennie na cmentarzu, z trójjęzyczną tablica informującą o tym w językach polskim, hebrajskim i angielskim oraz tablicami wymieniającymi możliwe do ustalenia nazwiska Ofiar.
Wydarzenia towarzyszące rocznicy odbywały się też poprzedniego dnia. Były wśród nich oprowadzania po cmentarzu, warsztaty kaligrafii hebrajskiej, wykłady o kulturze żydowskiej i koncert klezmerski.
Uroczystość upamiętniająca 80. rocznicę masowego mordu Żydów mszańskich została dofinansowana w ramach grantu przyznanego przez Forum Dialogu.
21 sierpnia – Warta – Beata Łuczak (Stowarzyszenie im. Ireneusza Ślipka na rzecz dialogu polsko-żydowskiego)
W niedzielę 21 sierpnia uczestniczyliśmy w wydarzeniach upamiętniających 80. rocznicę Zagłady getta w Warcie, współorganizowanych przez Beatę Łuczak z naszej sieci Liderów Dialogu, współzałożycielkę Stowarzyszenia im. Ireneusza Ślipka na rzecz dialogu polsko-żydowskiego w Warcie. Dzięki jej pracy rocznica została uczczona odsłonięciem tablic upamiętniających miejsce, w którym niegdyś stała synagoga oraz miejsce tragicznej śmierci Moszego Szajniaka i Meira Lajba Rozenwalda, a także odsłonięciem nowego planu miasta Warta, który prowadzi szlakiem historii i kultury żydowskiej. Przybyli specjalnie z Tel Awiwu Francine i Noam Gelbart – córka i wnuk warckiego Ocalałego z Zagłady Rubena Gelbarta – odsłonili tablicę na cmentarzu żydowskim. Zastępca burmistrza Warty Mariusz Lewandowski zasadził drzewo pamięci o pomordowanych. Uroczystościom towarzyszył pokaz filmu „Hiding and Seeking” („Zabawa w chowanego”) nowojorskiego reżysera Menachema Dauma, który po seansie odpowiadał na pytania widzów.
21 sierpnia – Mińsk Mazowiecki – Katarzyna Łaziuk (Urząd Miasta Mińsk Mazowiecki)
W niedzielę 21 sierpnia Mińsk Mazowiecki uczcił pamięć swojej społeczności żydowskiej dzięki pracy Katarzyny Łaziuk, aktywistki z naszej sieci Liderów Dialogu, która od lat dba o przywracanie pamięci o Zagładzie Żydów z Mińska Mazowieckiego – dawniej jako aktywistka i nauczycielka, dziś z ramienia Urzędu Miasta Mińsk Mazowiecki. W uroczystościach uczestniczyli potomkowie mińskich Żydów z Francji, Wielkiej Brytanii, Szwecji i Izraela, a także mieszkańcy Mińska Mazowieckiego i przedstawicielka Forum Dialogu. Burmistrz Marcin Jakubowski w swoim przemówieniu podkreślił, że ważna jest pamięć o śmierci, ale zależy nam także na życiu: „Dzisiaj cieszę się, widząc najmłodszych potomków naszych dawnych mieszkańców. Ich obecność daje nadzieję na wzmacnianie więzi między nami, przywracanie realnej obecności (…) Wierzę, że tylko poprzez uznanie prawdy o tym, co jest i było dobre, ale również, co złe we współegzystencji, zbudujemy dobrą przyszłość”.
22 sierpnia – Wieluń – Agnieszka Mysakowska
22 sierpnia zostaliśmy zaproszeni do Wielunia, aby wziąć udział w uroczystościach upamiętniających 80. rocznicę Zagłady wieluńskich Żydów, współorganizowanych przez Agnieszkę Mysakowską z naszej sieci Liderów Dialogu we współpracy z lokalnymi władzami. Zgromadzeni goście – wśród nich burmistrz miasta Paweł Okrasa i potomkowie żydowskiej społeczności Wielunia – zasadzili Dąb Pamięci i odsłonili pamiątkową tablicę, a także zapalili znicze i złożyli kwiaty pod pomnikiem na miejscowym cmentarzu żydowskim.
22-23 sierpnia – Dobczyce – Elżbieta Polończyk-Moskal
W dniach 22-23 sierpnia Dobczyce upamiętniły 80. rocznicę deportacji miejscowej społeczności żydowskiej podczas Akcji Reinhardt. Uroczystości odbyły się dzięki wysiłkom Elżbiety Polończyk-Moskal, współzałożycielki Komitetu Pamięci „Mykwa”, aktywistki z naszej sieci Liderów Dialogu. Uczestniczki i uczestnicy ceremonii złożyli kamienie, na których widniały imiona i nazwiska zamordowanych osób, pod zrujnowanym budynkiem dawnej mykwy – jedynym zachowanym śladzie żydowskiej przeszłości Dobczyc.
23-28 sierpnia – Nowy Sącz – Dariusz Popiela, Edyta Danielska, Łukasz Połomski, Artur Franczak (Sądecki Sztetl, Ludzie, nie liczby)
23-28 sierpnia dołączyliśmy do organizatorów wydarzeń, członków i członkiń sieci Liderów Dialogu z projektu „Ludzie, nie liczby” i Sądeckiego Sztetla oraz ich gości – ponad setki potomków nowosądeckich Żydów, przedstawicielek władz, instytucji i żydowskich organizacji, członków korpusu dyplomatycznego oraz mieszkańców i mieszkanek miasta – w upamiętnieniu żydowskiej społeczności Nowego Sącza. Kulminacją prawie tygodnia upamiętniających, edukacyjnych i artystycznych wydarzeń było odsłonięcie pomnika z listą nazwisk 12 000 nowosądeckich ofiar Zagłady.
Ocalała z Zagłady Sara Weinfeld-Melzer podziękowała aktywistom projektu „Ludzie, nie liczby” za ich wysiłki na rzecz żydowskiej pamięci: „Dziękuję tym, którzy poruszyli kamenie – zamieniły się z zimnych głazów w pamięć o żydowskim Sączu. Łukasz Połomski, Dariusz Popiela, Artur Franczak – w imieniu swoim i tych, którzy już przemówić nie mogą: dziękuję”. Przedstawicielka Drugiego Pokolenia, Irit Dagan z Izraela, dodawała: „Pomnik z listą nazwisk będzie przypominał kolejnym pokoleniom o potwornych zbrodniach, do jakich doszło w Europie, ale będzie też symbolem nadziei dla ludzkości”.
Wydarzenie zostało dofinansowane w ramach grantu przyznanego przez Forum Dialogu.
27-28 sierpnia – Rabka-Zdrój – Narcyz Listkowski i Michał Rapta
27 i 28 sierpnia uczestniczyliśmy w zorganizowanych przez Narcyza Listkowskiego i Michała Raptę uroczystościach związanych z 80. rocznicą Zagłady rabczańskich Żydów. Wśród gości znaleźli się między innymi potomkowie Ocalałych i przedstawiciele lokalnych władz. Pierwszego dnia w Miejskiej Bibliotece Rachela Shavsha, córka Ocalałego, podzieliła się poruszającą historią życia swojego ojca. Następnie Ewa Koper, aktywistka z sieci Liderów Dialogu, opowiedziała o Miejscu Pamięci w Bełżcu. Drugiego dnia odbył się oficjalny apel, Marsz Pamięci, koncert skrzypcowy oraz wykłady i przemówienia – Anna Janowska opowiedziała o swoich wspomnieniach z czasu wojny, a Grzegorz Moskal przybliżył historyczny rys Zagłady. Na cmentarzu odmówiono modlitwę i złożono kamienie, znicze i wiązanki.
28 sierpnia – Zduńska Wola – Kamila Klauzińska
28 sierpnia odbyły się uroczystości upamiętniające 80. rocznicę Zagłady społeczności żydowskiej Zduńskiej Woli. Podczas uroczystości na cmentarzu rabin, ksiądz kościoła katolickiego i proboszcz kościoła ewangelickiego odmówili wspólną modlitwę. Odczytano imiona i nazwiska osób zamordowanych w trakcie likwidacji getta oraz złożono kwiaty i kamienie na grobie masowym. W Muzeum Historii Miasta odsłonięto wystawę poświęconą Aszerowi Aud Sieradzkiemu, zduńskowolaninowi Ocalałemu z Holokaustu. W otwarciu wystawy wzięli udział synowie Ocalałego. Ponadto wmurowano kamienie pamięci dla dra Jakuba Lemberga i odsłonięto tabliczę upamiętniającą. Inicjatorem tego upamiętnienia był dr Menachem Daum z Nowego Jorku.
29 sierpnia – Czarny Dunajec – Karolina Panz, Michał Szaflarski, Dariusz Popiela (Ludzie, nie Liczby)
„Witajcie w domu!”: tymi prostymi, ale wzruszającymi słowami powitał potomków Żydów z Czarnego Dunajca Michał Szaflarski, aktywista inicjatywy „Ludzie, nie liczby” z naszej sieci Liderów Dialogu podczas uroczystości upamiętniającej 80. rocznicę Zagłady miejscowej społeczności żydowskiej. Goście z Izraela, Niemiec i Holandii przybyli do Czarnego Dunajca, aby wziąć udział w uroczystym odczytaniu nazwisk ofiar Zagłady i międzywyznaniowych modlitwach, a także wysłuchać koncertu Ryfki Foremniak w budynku czarnodunajeckiej synagogi.
30 sierpnia – Nowy Targ – Karolina Panz, Dariusz Popiela (Ludzie, nie Liczby)
30 sierpnia w Nowym Targu nastąpiło uroczyste odczytanie imion i nazwisk ofiar Zagłady. Uroczystość odbyła się na stadionie, w miejscu gdzie doszło do koncentracji selekcji społeczności żydowskiej Podhala przed deportacją do obozu zagłady w Bełżcu.
10-11 września – Brzesko – Anna Brzyska (Stowarzyszenie „Pamięć i dialog. Wspólna historia”)
W 80. rocznicę Zagłady brzeskich Żydów odbyły się obchody pod nazwą „Brzesko. Łączy nas pamięć”. Pierwszego dnia nastąpiło wręczenie dyplomów i nagród uczestnikom i uczestniczkom konkursu fotograficznego „Okruchy pamięci. Ślady społeczności żydowskiej w Brzesku” i otwarcie wystawy pokonkursowej. Odbyła się konferencja popularnonaukowa i otwarcie drugiej z wystaw, noszącej tytuł „Mala Zimetbaum – urodzona w Brzesku bohaterka Auschwitz”. Drugiego dnia przez Brzesko przeszedł Marsz Pamięci, odsłonięto pomnik na grobie Mundka i Cyli Strauberów oraz tablice informacyjne na cmentarzu żydowskim. Uroczystości zorganizowały stowarzyszenie „Pamięć i dialog. Wspólna historia”, Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna, Miejski Ośrodek Kultury i Urząd Miejski.
Wystawa i tablice upamiętniające były dofinansowane z grantu przyznanego przez Forum Dialogu
13 września – Mielec – Izabela Sekulska
Uroczystość upamiętniająca ofiary Zagłady w 83. rocznicę spalenia mieleckiej synagogi
14-19 września – Jędrzejów – Klaudia Kwiecińska
80 lat po Zagładzie getta w Jędrzejowie odbywają się Dni Pamięci. 14 i 15 września uczniowie i uczennice jędrzejowskich szkół wraz z innymi chętnymi osobami porządkowali cmentarz żydowski przy ulicy Spacerowej. 16 września, w okrągłą rocznicę deportacji Żydów z Jędrzejowa do obozu zagłady w Treblince, organizatorzy zachęcają do wzięcia udziału w wernisażu wystawy czasowej „Donersztik in Jendrzew. Żydzi z Jędrzejowa” w Muzeum im. Przypkowskich. Kuratorką wystawy jest Klaudia Kwiecińska. Dodatkowo, 17 września w Centrum Kultury w Jędrzejowie otwarta zostanie wystawa IPN „Aktion Reinhardt 1942-1943″. 17-18 września w salach kinowych Centrum Kultury w Jędrzejowie wyemitowane zostaną filmy o tematyce żydowskiej – „Kto napisze naszą historię” oraz „Poufne lekcje perskiego”.
16 września – Dąbrowa Tarnowska – Jolanta Świerczek-Stelmach i Jerzy Stelmach
Uroczyste obchody 80. rocznicy Aktion Reinhardt w Dąbrowie Tarnowskiej
Pierwsza część uroczystości upamiętniającej będzie miała miejsce na cmentarzu żydowskim. Następnie goście udadzą się do Ośrodka Spotkania Kultur, dawnej synagogi, gdzie odbędą się między innymi prelekcje, odczytanie świadectw ofiar Zagłady, uroczyste otwarcie wystaw „Aktion Reinhardt 1942-1943” i „Polacy ratujący Żydów”.
20 września – Szczekociny – Mirosław Skrzypczyk
Mirosława Skrzypczyk realizuje projekt, który zakłada serię działań upamiętniających szczekocińskich Żydów w 80. rocznicę ich Zagłady. Działania te mają aktywnie angażować mieszkańców i mieszkanki miasta. Finalnym punktem jest ceremonia upamiętniająca, która odbędzie się 20 września. Wezmą w niej udział mieszkańcy i mieszkanki miasta, w tym uczniowie, uczennice, nauczyciele i nauczycielki, a także potomkowie szczekocińskich Żydów. Upamiętnienie odbywa się w ramach V Szczekocińskiego Festiwalu Dialogu Kultur 2022.
Projekt Mirosława Skrzypczyka (obejmujący poza upamiętnieniem również działania edukacyjne) został dofinansowany w ramach stypendium przyznanego przez Forum Dialogu.
26 września – Pułtusk – Aneta Szymańska
Uroczystość upamiętniająca rocznicę deportacji pułtuskich Żydów
październik/listopad – Zakliczyn – Sądecki Sztetl
W Zakliczynie nastapi dsłonięcie tablicy upamiętniającej zakliczyńską społeczność żydowską. Tablica powstaje z inicjatywy Anny Grygiel, Ocalałej z Zagłady, która od wielu lat jest związana z Sądeckim Sztetlem.
12 października – Tuszyn – Robert Kobylarczyk
Uroczystość upamiętnienia osób pochowanych na cmentarzu żydowskim w Tuszynie
14 października – Włodawa – Mariusz Czuj (Stowarzyszenie „Bramy Pamięci Włodawa – Sobibór”)
We Włodawie odbędzie się odsłonięcie tablicy upamiętniającej cmentarz przy ulicy Wiejskiej. W uroczystości weźmie udział dziesięciorgo potomków i potomkiń włodawskich Żydów.
Wydarzenie zostało dofinansowane w ramach grantu przyznanego przez Forum Dialogu.
16 października – Zamość – Marek Kołcon
Upamiętnienie w rocznicę Zagłady zamojskich Żydów
28 października – Zbąszyń – Anita Rucioch-Gołek (Szkoła Podstawowa im. Arkadego Fiedlera w Zbąszyniu)
Upamiętnienie społeczności żydowskiej w Zbąszyniu
Projekt ma na celu upamiętnienie i popularyzację dziedzictwa żydowskiego w Zbąszyniu. Na terenie cmentarza żydowskiego zostanie postawiona tablica informacyjna, która zwiększy świadomość mieszkańców o historii tego miejsca. Powstaniu tablicy towarzyszyć będzie szereg działań skierowanych do społeczności lokalnej, m.in. spacer historyczny, warsztaty o życiu i kulturze zbąszyńskich Żydów dla uczniów szkół podstawowych, projekcja filmu w miejscowym kinie oraz spektakl teatralny. W oficjalnych uroczystościach wezmą udział władze lokalne i przedstawiciele gminy żydowskiej w Poznaniu oraz potomkowie zbąszyńskich Żydów (online).
Projekt został dofinansowany w ramach grantu przyznanego przez Forum Dialogu.
2 listopada – Biłgoraj – Artur Bara (Biłgorajskie Stowarzyszenie Kulturalne im. Izaaka Baszewisa Singera)
Upamiętnienie lokalnej społeczności żydowskiej.
2 listopada – Dąbrowa Białostocka – Dorota Budzińska
Upamiętnienie społeczności żydowskiej z Dąbrowy Białostockiej.
4-5 listopada – Orla – Marek Chmielewski
Upamiętnienie orlańskiej społeczności żydowskiej w 80. rocznicę jej Zagłady
W Orli odbędzie się Marsz Pamięci, który zakończy się na cmentarzu żydowskim, gdzie nastąpi odczytanie imion i nazwisk zamordowanych osób i zostanie odsłonięty pomnik upamiętniający. Program uroczystości obejmuje również zwiedzanie miejscowej synagogi oraz koncert muzyki poważnej.
Uroczystość została dofinansowana w ramach stypendium przyznanego przez Forum Dialogu.
4-7 listopada – Chełm – Dorota Bida
Upamiętnienie ofiar pierwszego transportu z getta chełmskiego do obozu masowej zagłady w Sobiborze na cmentarzu żydowskim w Chełmie oraz wycieczka do Muzeum Miejsca Pamięci w Sobiborze
