Kamil Kmak

Długoterminowym celem, który towarzyszy mi od 2010 r. jest stworzenie papierowej „Księgi Pamięci” społeczności żydowskiej Grybowa przed Zagładą z naciskiem na indywidualne losy rodzin, losy wojenne grybowian, a także historie tych, którym udało się przeżyć; opowieści o tym, jak potoczyło życie ich i kolejnych pokoleń, aż do dziś.

Wiele spośród społeczności żydowskich, „diaspor” poszczególnych polskich miasteczek, które po wojnie, zdziesiątkowane przez machiny Zagłady, wyjechały z rodzinnych stron.

„Księga Grybowa” nigdy nie została napisana, z uwagi na rozproszenie kilkudziesięciu Ocalałych grybowian, trudy i traumę powojennego życia.

Nagromadziwszy wielką ilość materiału archiwalnego, wywiadów, wspomnień, korespondencji, historii Ocalałych, dokumentując kolejne etapy zapominania i „odzapominania”, naszej kolektywnej pracy nad pamięcią od kilkunastu lat, czuję się w mocy i podjąłem wobec potomków Żydów Grybowa zobowiązanie spisania wcześniej nienapisanej Księgi Pamięci – „Księgi Grybowa”.

Z uwagi na ograniczenia czasowe związane z obowiązkami życia zawodowego i rodzinnego, dopóki nie powstanie kompletna Księga, rozwijam koncepcję i projekt „Ksiąg Nienapisanych” – krótkich form literackich, które zarysowują tematy niepodjęte wcześniej, zapomniane, niezaistniałe w świadomości, opisujące zdarzenia, których świadkowie już odeszli, zostawiając jedynie skąpe przekazy i strzępy informacji, lub wprost takie zdarzenia i życiorysy, którym nie pozwolono się zdarzyć i być przeżytymi; będą one publikowane jako kolejne części „Sagi”.