W dniach 8-10 czerwca 2018 roku odbyła się VI Ogólnopolska Konferencja Liderów Dialogu, doroczne zgromadzenie aktywistek i aktywistów oddanych zachowywaniu, upamiętnianiu i dokumentowaniu żydowskiego dziedzictwa w swoich miejscowościach w całej Polsce. Była to nie tylko niesamowita okazja do nauki i lepszego poznania się, ale także bardzo wzruszające spotkanie przyjaciół Forum Dialogu, świętujących dwudziestolecie organizacji.

Ogólnopolskie Konferencje to wyjątkowa przestrzeń do nauki i spotkań z ekspertami, która tworzy sieć wsparcia dla aktywistek i aktywistów z całego kraju. Podczas szóstej Konferencji uczestnicy i uczestniczki brali udział w warsztatach, wykładach i dyskusjach panelowych, a także wysłuchali otwierającego przemówienia Konstantego Geberta. Znany dziennikarz i działacz żydowski mówił o szerszej, politycznej perspektywie, z której można patrzeć na nowelizację ustawy o IPN, a także o poważnych szkodach, jakie spowodowała ona w relacjach polsko-żydowskich. Na koniec, zwracając się do Liderów, podziękował im za zaangażowanie w dzieło czynienia Polski domem dla polskich Żydów.

Program Konferencji w kolejne dniach przewidywał różnorodne zajęcia, poruszające wiele tematów. Podczas mini-konferencji „Edukacja”, „Upamiętnianie” oraz „Historia” Liderki i Liderzy mieli okazję podzielić się swoimi doświadczeniami, omówić dobre praktyki i przedyskutować pojawiające się w ich pracy wyzwania, także pokazać swoją perspektywę patrzenia na tematy takie jak angażowanie młodzieży i społeczności lokalnych w poznawanie żydowskiej historii ich miejscowości, upamiętnianie społeczności żydowskiej w przemyślany i skuteczny sposób czy rekonstrukcja mikro-historii najbliższej okolicy.

W tym roku po raz pierwszy wprowadziliśmy też dyskusje w formule stolików tematycznych z ekspertami i ekspertkami – ułatwia to prowadzenie mniej formalnych rozmów o trudniejszych zagadnieniach, takich jak relacje kościoła z Żydami, używanie Żydów i Sprawiedliwych w dyskursie politycznym i ideologicznym, przeciwdziałanie radykalizacji postaw wśród młodzieży, stosunki polsko-żydowskie w retoryce polskiej prawicy czy recepcja książek Jana Tomasza Grossa w kontekście nowelizacji ustawy.

Choć Konferencja odbywała się w cieniu ostatniego kryzysu spowodowanego właśnie tą nowelizacją, to na pewno była świetną okazją dla aktywistek i aktywistów, aby podładować baterie i nabrać sił do dalszego działania. Tak jak w poprzednich latach, byliśmy pod wielkim wrażeniem jakości i różnorodności ich zaangażowania w dbanie o lokalne żydowskie dziedzictwo. Spotkanie w takim gronie było także szansą dla Liderek i Liderów, aby podzielić się swoimi refleksjami na temat ostatnich wydarzeń, omówienia skutków jakie skandaliczna nowelizacja niesie dla ich pracy, a także omówić swoje reakcje i wypracowane sposoby radzenia sobie z trudnościami. Co zaskakujące, choć Liderzy i Liderki Dialogu są jednomyślni w swoim potępieniu nowego prawa, to mają bardzo różne spostrzeżenia na temat jego realnych skutków: niektórzy wyrażali swoją obawę, że wytworzyła się atmosfera która, na przykład, zachęca lokalnych urzędników do wstrzymywania wsparcia dla projektów edukacyjnych i upamiętniających. Inni z kolei mówili o większym wsparciu ze strony i zrozumieniu ze strony ich społeczności, jako reakcji na różne zagrożenia jakie niesie ustawa. Niezależnie od tych różnic, wszyscy Liderzy i Liderki zgodnie stwierdzili na zakończenie dyskusji, że „będą kontynuować swoją pracę, bo tak trzeba”.

fot. P.Kęska

Po minionym weekendzie czuje się tak, jakbym mógł przenosić góry. Wiem, ze jest ciężko, ale widząc Was i rozmawiając z Wami, wiem ze nie jestem sam, a każde moje kolejne działanie to – pamiętajcie – każda cząstka każdej/każdego z Was! (…) Zmiana świata? Tylko z Wami!

Kamil Mrozowicz, Lider Dialogu z Kuczy Wielkich i Jedwabnego

Konferencja Liderów Dialogu była też wyjątkową okazją do spotkania między Liderami i Liderkami a ponad pięćdziesiątką polskich przyjaciółek i przyjaciół Forum Dialogu. Wspólna kolacja była kolejnym z wydarzeń celebrujących dwudziestolecie powstania Forum. Zarówno krótko-, jak i długoterminowa waga tego spotkania jest nie do przecenienia; nasi goście mogli „z pierwszej ręki” dowiedzieć się, jak ich wsparcie dla Liderek i Liderów przekłada się na zmianę postaw w różnych miejscach kraju. Uczestniczki i uczestnicy konferencji – bardzo często mieszkający i działający w miejscach znacznie od Warszawy oddalonych – mieli z kolei możliwość przekonania się, jak pozytywny odzew budzi ich aktywizm w stolicy i całej Polsce.

Choć bardzo trudno wybrać jeden, najważniejszy moment całej konferencji, być może były nim przemówienia gratulujące Liderkom i Liderom ich osiągnięć.

Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar, którego starania o ochronę swobód obywatelskich są szeroko znane, podkreślił nadzwyczajną wagę pracy aktywistek i aktywistów w sytuacji głębokiego sporu o politykę historyczną. Daniel Turbow, przewodniczący amerykańskiej organizacji Friends of the Forum, w swoim przemówieniu zwrócił uwagę na fakt, że działalność Liderów i Liderek wynika wyłącznie z ich dążenia do robienia tego, co jest moralne i prawe, a przez to są oni żywym dowodem na prawdziwość słów Martina Luthera Kinga: „łuk moralny wszechświata jest długi, ale pochyla się ku sprawiedliwości”.

Nigdy byśmy się nie spotkali, gdybyście nas nie połączyli.

Anita Rucioch-Gołek, Liderka Dialogu ze Zbąszynia

Instytucje wspierające

Projekt współfinansowany przez Fundację Ledor Wador.

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu Liderzy Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference umożliwia organizacjom na całym świecie prowadzenie działań edukacyjnych na temat Zagłady oraz zachowanie pamięci o tych, którzy zginęli.