Warszawa

Dzisiaj na terenie zbudowanej w 1836 roku, pierwszej okrągłej synagogi w Europie (róg Jagiellońskiej i Kłopotowskiego) stoi przedszkole, a o historii miejsca świadczą jedynie zachowane fundamenty i otaczający teren stary mur. Z kolei w budynku bożnicy zbudowanej w połowie XIX wieku, przy ulicy Targowej 50/52 obecnie mieści się Muzeum Warszawskiej Pragi. Trochę dalej, w zaprojektowanym przez Henryka Stifelmana niegdysiejszym żydowskim akademiku na Sierakowskiego 7, teraz znajduje się hotel policyjny.

W żydowskim domu wychowawczym, również zaprojektowanym przez Stifelmana, wzniesionym przy dzisiejszej Jagiellońskiej 28 (kiedyś Petersburska), od 1954 roku swoje miejsce ma teatr dla dzieci „Baj”. W wybudowanym z czerwonej cegły budynku, przy dzisiejszej Kłopotowskiego 31, kiedyś znajdowała się mykwa, a dzisiaj mieści się Wielokulturowe Liceum Humanistyczne im. Jacka Kuronia. Można by tak wymieniać.

Cmentarz żydowski na praskim Bródnie został założony w 1780 roku przez pochowanego tu Szmula Zbytkowera. Na jego terenie znajdował się na nim również drewniany dom pogrzebowy i mykwa. Z biegiem czasu cmentarz stał się miejscem pochówku żydowskiej biedoty (również z lewej strony Wisły).

W czasie II wojny światowej z cmentarza większość macew wywieziono, na przełomie roku 1942 i 1943 rozebrano cmentarny mur, a w roku 1947 odprawiono tu ostatni pochówek. Z 300 tysięcy nagrobków, zachowało się jedynie około 3 tysięcy macew. Pewnie o fragmenty tych zabranych można się jeszcze czasem potknąć spacerując po Warszawie.

I to tutaj niedaleko, dwa przystanki od cmentarza, a trzy przystanki od żydowskiej Pragi znajduje się dzisiaj Liceum Piotra Wysockiego, w którym na przełomie zimy i wiosny 2012 Małgorzata Jastrzębska i Anna Desponds prowadziły warsztaty Szkoły Dialogu.

Dzięki pomocy trenerek, uczniowie liceum, przez kilka dni poznawali żydowską historię Polski i żydowską historię Pragi. Poprzez rozmowy, spacery i zadawanie pytań coraz głębiej zanurzali się temat, dla wielu zupełnie nowy. Uczniowie angażowali się w ćwiczenia, brali udział w dyskusjach i dzielili się przemyśleniami dotyczącymi wojny i Zagłady. Zastanawiali się nad tym, czym dla człowieka jest tożsamość, na czym polega przynależność do grupy i jak mogła wyglądać tożsamość niegdysiejszych praskich Żydów.

W ramach swojego projektu kończącego wiosenno-zimową Szkołę Dialogu uczniowie postanowili zająć się żydowskim cmentarzem na Bródnie, którego złym stanem przejęli się podczas trwania warsztatów.

25 maja 2012 zaczęli swój dzień od spotkania z Janem Jagielskim, którego zaprosili z prośbą, aby przybliżył im historię bródnowskiego cmentarza żydowskiego. Po spotkaniu wzięli sprezentowane przez zaproszoną do współpracy Fundację Nissenbaumów rękawiczki i worki i rozpoczęli porządkowanie cmentarza, o czym sami pisali tak:

„Dnia 25 maja wybraliśmy się na wyprawę, aby uporządkować cmentarz żydowski na Bródnie.

Wybierając się tam, nie wiedzieliśmy co nas czeka, a po tym co zobaczyliśmy, byliśmy przerażeni. Macewy są zrzucone w jedno miejsce, z nagrobków ludzie zrobili sobie ławki oraz miejsca na ogniska. Cmentarz jest zdewastowany. W krzakach znajdowaliśmy przeróżne przedmioty m.in. rury, strzykawki, buty, butelki. Sprzątanie tego cmentarza było przeżyciem, którego nigdy nie zapomnimy”.

Więcej informacji o Warszawie znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.