Chęciny

Chorych i dzieci rozstrzelano w sadzie obok stacji kolejowej.

W ramach projektu Szkoły Dialogu chęcińscy gimnazjaliści przez dłuższy czas poznawali historię budynków w swoim mieście, związane z nimi wydarzenia i postacie. Uczyli się, czym jest synagoga, mykwa, mezuza. Próbowali zrozumieć różne aspekty żydowskiego życia religijnego i żydowskiej tożsamości. Rozmawiali o wojnie, Zagładzie i o tym, co ona oznacza dla współczesnych Żydów.

Planując wycieczkę kończącą projekt Szkoły Dialogu zastanawiali się, jak najlepiej mogą ją zorganizować. Przesiadywali w bibliotece, pytali nauczycieli, rozmawiali z dziadkami. W końcu ze swoimi pomysłami poszli do organizatorów IX Festiwalu Kultury Żydowskiej – Tryptyk Żydowski 2016 i w ramach niego rozpoczęli czerwcowe działania. Rozdawali ulotki, zapraszali znajomych, wiadomość rozchodziła się pocztą pantoflową. Szukali uwagi organizując w szkole akcję „Roztańczona przerwa”, w ramach której w czasie długich przerw międzylekcyjnych na boisku szkolnym puszczali głośno hebrajską muzykę i tańczyli do niej wymyślone układy. W czasie szkolnego festynu „Bezpieczne wakacje” uczyli innych podstaw hebrajskiego alfabetu. Tłumaczyli, na czym ten alfabet polega, jak się go czyta, jak wygląda alef i jak napisać po hebrajsku „Joanna”.

Na wycieczkę 3 czerwca 2016 r. przyszło około 120 osób: uczniowie, nauczyciele, mieszkańcy, pracownicy Urzędu Gminy. Na trasie wycieczki pojawiła się między innymi niegdysiejsza żydowska jatka, ze śladem po mezuzie na futrynie. O istnieniu jatki jedna z uczennic dowiedziała się od swojego pradziadka. Na rogu Rynku i ul. Radkowskiej, w budynku, w którym w latach 1817–1819 był dom modlitwy, uczniowie tłumaczyli, czym właściwie jest taki dom, ile domów modlitwy było w Chęcinach i do kogo kolejno należał ten budynek. Najpierw właścicielem był Lejb Szmulewicz, a później: Studnibergowie, Grossfeldowie i Adlerowie. Na jednej z ulic znajdujących się kiedyś na terenie getta uczniowie opowiedzieli też historię dzielnicy zamkniętej. Mówili, w którym roku getto powstało, w obrębie jakich ulic, kiedy zostało zlikwidowane i gdzie zabrano tych, którzy byli w nim uwięzieni. Opowiedzieli również historię Guty Szonowłogiej i jej córki Lili, które uciekając z getta warszawskiego i później chęcińskiego, skryły się w przycmentarnej piwnicy i tam przeżyły wojnę dzięki pomocy Karola Kicińskiego i jego córki Janiny, Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Na kolejnej z ulic uczniowie wyjaśniali, jak wyglądał przed wojną handel. Gdzie handlowali Żydzi, co sprzedawali. Opowiadali o zakładach szewskich, krawieckich i obuwniczych,czapniczych, piekarskich i rzeźniczych. Wspomnieli o żyjących wtedy Baruchu Glassie, Icku Brunie, Dawidzie Brauncie i MoszkuFiszerze.

Następnie poprowadzili grupę na cmentarz żydowski. Krótko przybliżyli historię tego miejsca. Nie wiadomo dokładnie, kiedy cmentarz założono. Jest położony za miastem, na zboczu wzgórza zamkowego. Jego granice wyznaczają fragmenty starego kamiennego muru.

Uczniowie wyjaśniali, czym jest macewa, z czego zrobione są macewy chęcińskie, co stało się z pozostałymi, brakującymi na cmentarzu. Zostawili też tabliczki mówiące odwiedzającym cmentarz o liczbach i datach, które wiążą się z jego historią. Pod niegdysiejszą synagogą opowiedzieli, w którym roku została zbudowana i zniszczona, a w którym odbudowana. Wyjaśniali, że w czasie wojny synagogę przy ul. Długiej zniszczono, a w jej budynku po wojnie otworzono kino, później bibliotekę, w 2008 r. miał tam biura Urząd Miasta i Gminy, potem Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury. Od roku 2013 nie dzieje się tam już nic, budynek stoi pusty. Uczniowie odpowiadali na niezadane pytania: Gdzie wcześniej planowano postawić synagogę, gdzie mogłaby stać, gdyby nie stanęła na ul. Długiej? Czym jest babiniec, dlaczego się tak nazywa, jaką właściwie pełni funkcję? Jakie są święta żydowskie, czym jest Chanuka?

Na rogu ulic Długiej i Szkolnej, pod budynkiem, w którym kiedyś była mykwa, uczniowie wytłumaczyli, czym jest mykwa, komu służy, kto tę wybudował. Została wzniesiona w 1835 r. przez Szlama Rayzmana, po II wojnie światowej w budynku założono młyn, a później warsztat.

Pod tzw. Niemczówką, kamienicą z 1570 r., uczniowie wyjaśnili tę nazwę, powiedzieli, kto był właścicielem domu. Byli to Walenty Września i jego żona Anna z Niemczów i stąd nazwa kamienicy. Jeszcze dziś można wyczuć pod palcami cztery wgłębienia po mezuzach wykute w kamiennych framugach drzwi. Na ul. Długiej 19, pod Domem Rabina, uczniowie opowiedzieli, co oznacza ta nazwa, kiedy dom powstał i kto był jego właścicielem w 1651 r.

Wycieczkę zakończono na chęcińskim rynku, wspólnie śpiewając „Szalom Szabat”. Zbliżał się w końcu piątkowy wieczór.

Dowiedziałam się wielu ciekawych rzeczy, o których dotychczas nawet nie myślałam. Nie wiedziałam, że w moim mieście jest tak wiele miejsc związanych z Żydami.

Uczestniczka warsztatów

Więcej informacji o Chęcinach znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.