Chełm

Dziś zachował się z niego drewniany kiosk, należący przed wojną do Majera Dobkowskiego. Blisko rynku znajduje się ulica Jatkowa. Dawniej, kiedy Żydzi stanowili ponad 70% mieszkańców miasta, można było zaopatrzyć się tu w świeże mięso. Nieopodal, na skrzyżowaniu ulic Kopernika i Krzywej, stała synagoga. I dziś stoi, a na szczycie nadal widnieje płaskorzeźba dwóch płyt dekalogu. Tylko modlitw już w niej nie słychać…

Owocem warsztatów Szkoły Dialogu w chełmińskim liceum jest opracowany przez uczniów „Spacerownik śladami społeczności żydowskiej”. Na kolejnych stronach opisana jest wspomniana ulica Lubelska, jatki, synagoga, okrąglak, dom Szmula Zigelbojma, szkoła Klary Morgenstern, mykwa i kirkut. Ale spacerownik nie powstał ot tak, po prostu.

fot. A.Jaworska, N.Kertyczak

Najpierw odbył się próbny spacer, na którzy licealiści zaprosili swoich kolegów i koleżanki oraz mieszkańców miasta. Idąc wzdłuż zabytkowych kamienic przywoływali obraz przedwojennego życia. Na ulicy Jatkowej dziewczęta częstowały gości ciepłą herbatą i opowiadały o zasadach koszerności. Przy domu Szmula Zygelbojma uczniowie opowiedzieli, jak ten wybitny działacz Bundu popełnił samobójstwo w geście protestu przeciw bezczynności aliantów wobec Zagłady. W synagodze przybliżyli zebranym historię bożnicy oraz opowiedzieli o tym, jak religijni Żydzi obchodzą szabat. Uczestnicy spaceru mieli też okazję zobaczyć fragmenty posadzki pozostałe po mykwie. Wycieczka zakończyła się na kirkucie.

Wszystkie te działania poprzedziły warsztaty w szkole z trenerkami Forum Dialogu. Już od początku licealiści mieli świadomość, że Chełm zamieszkiwali Żydzi, ale informacje dotyczące kultury i religii przedwojennych sąsiadów były dla nich nowe. „Dopiero teraz zrozumiałam, że są tacy jak my, nie różnią się. Chodząc ulicami miasta, zdaję sobie sprawę, że tysiące ludzi zginęło tu. Miasto po wojnie bardzo się zmieniło, zostały nieliczne kamienice.

Domy i budynki zostały zburzone. Jest mi przykro, że ludzie w pogoni za lepszą jakością życia zapominają o tym, co było przed wojną” – mówi Dominika, jedna z uczestniczek warsztatów. Uczniowie z dużą ciekawością poznawali najważniejsze żydowskie święta. Spotkali się z także z Wojciechem Zakrzewskim – rzecznikiem prasowym starosty chełmskiego, animatorem kultury w Młodzieżowym Domu Kultury i dziennikarzem. Gość w niezwykle ciekawy i obrazowy sposób opowiadał o historii Chełma, a swoje wypowiedzi ilustrował starymi pocztówkami. Dopingował również młodzież do podejmowania działań. Uczniowie spotykali się później regularnie, aby przygotować jak najlepszą wycieczkę. Udało się. „Czułam, że mogę mieć wielki wpływ na to, żeby inni poznali tę historię, którą ja poznałam na zajęciach” – mówiła Karolina, uczennica z Chełma. „Jestem dumna, że urodziłam się w tym mieście i teraz potrafię coś o nim powiedzieć” – dodała jej koleżanka.

fot. A.Jaworska, N.Kertyczak

Więcej informacji o Chełmie znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Projekt zrealizowany dzięki wsparciu Dutch Jewish Humanitarian Fund.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.