Włodawa

Ponadto młodzież wybrała się w odwiedziny do świadka historii – pana Mieczysława Stupki, który opowiedział  o historii miasta sprzed wojny i w czasie jej trwania. Kolejnym działaniem była wycieczka do najważniejszych miejsc, dotyczących historii włodawskich Żydów. Jej koncepcja opierała się na pokazaniu dwóch aspektów: życia i śmierci, radości i smutku. Pierwsza część trasy obejmowała okres przed II wojną – tematyka dotyczyła historii włodawskich Żydów, ich codziennego życia, tradycji i obyczajów. Na trasie znalazły się: rzeka Włodawka, czworobok, synagoga, młyn i dom p. Stupki. Druga część trasy  wiązała się z Zagładą – na trasie znalazło się getto, cmentarz oraz miejsce wywózek do obozu w Sobiborze. Do wycieczki uczniowie znakomicie się przygotowali.  Zebrali stare fotografie pokazujące dawne życie miasta, a  uczestników – w większości członków rodzin uczniów – wyposażyli w niezbędne rekwizyty: mapki z trasą wycieczki, papierowe jarmułki niezbędne do wejścia na cmentarz, napisy Włodawa po hebrajsku na granicy miasta oraz kamyki do upamiętnienia (złożenia na macewach odwiedzanego cmentarza). Ponadto wszyscy zostali poczęstowani macą i chałkami przygotowanymi przez organizatorów.
Młodzież spisała się świetnie – podeszła do zadania bardzo odpowiedzialnie i z dużym zaangażowaniem, a reakcje uczestników były bardzo pozytywne. Mówili o tym, że zwiększyła się ich świadomość dotycząca historii i lokalizacji różnych miejsc w mieście.

Jedna z mam zainspirowana działalnością córki zaczęła sięgać do książek o historii Żydów, inna zaangażowała się w pomoc przy przygotowywaniu macy i chałek.
Zwieńczeniem pracy uczniów był wieczór żydowski w Dużej Synagodze Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. W ramach inscenizacji piosenek i recytacji wierszy zostało zaprezentowanych wiele barwnych tradycji na temat postaci rabina, cadyka, świąt czy handlu. Uczniowie nauczyli się również tańca żydowskiego, który zaprezentowali zebranym. Następnie odczytano wspomnienia na temat codziennego życia włodawskich Żydów,   m.in. mogliśmy usłyszeć o obchodzeniu szabasu:

wtedy sklepy, żaluzje były już pozamykane. „Sze-le-chaim!” – krzyczał. Już jak w piątek wieczór świece zapalili, to nic nie sprzedawali, sklep był zamknięty. Nic nie chcieli sprzedać i pieniędzy do ręki nie chcieli brać. Mieliśmy na naszej ulicy Żydów, jednym z nich był Abrum, on miał sklep. Po cukier się chodziło, po naftę (bo nie było światła), to on dawał: „Weź, ale pieniądze to przyniesiesz jutro. Dzisiaj pieniędzy do ręki już nie biorę” – mówił. Bo takie było święto.

Gimnazjaliści zaprosili do współpracy również starszych kolegów, absolwentów gimnazjum, którzy na zakończenie wieczoru wykonali piosenką Tak jak malował pan Chagall Wojciecha Młynarskiego. Możliwe, że taki wieczór zostanie na stałe wpisany do programu muzeum.
Trudno przecenić zaangażowanie uczniów i ich ogromną pracę na rzecz pamięci o społeczności żydowskiej. Sami mówią o tym, jak zmieniło się ich  spojrzenie na własną miejscowość: „Teraz całkiem inaczej patrzę na Włodawę i chętniej wychodzę na spacery”. A inna osoba dodaje: „Nie myślałam wcześniej o Włodawie jak o mieście, w którym mieszkali Żydzi.

Dopiero po czterech lekcjach, gdy przechodziłam obok miejsc związanych z Żydami, zastanawiałam się nad nimi”. Jako grupa młodych aktywistów, wspierana również ze strony Muzeum Regionalnego we Włodawie, regionalisty p. Krzysztofa Skibińskiego oraz rodziców, dokonali wiele na rzecz zmiany pamięci o Żydach w swoim mieście. Marcin, jeden z uczniów, napisał wiersz wzywający do podtrzymania pamięci:

Pyły przeszłości w muzealnych ścianach,
Pamięć w pomnikach zamknięta i grobach,
Piach usypany na ich martwych ciałach,
Czymże jest teraz w obliczu śmierci…

Ongiś obok nas mieszkali, żyli, pracowali,
Inni, ale tacy sami.
W Mieście Trzech Kultur swój koniec znaleźli,
Z niemieckich kos ginąc w sobiborskim ogniu.

Włodawo, ty, któraś była piekłem na ziemi,
Zachowaj pamięć i wspomnienia o tych, którzy na twych ziemiach żyli,
Tych, których krwi zasmakowałaś w bólu i cierpieniu.
Proszę Cię, Włodawo,
Pamiętaj…

(Marcin Brożek, Pamiętaj…)

Więcej informacji o Włodawie znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.