Zakończyliśmy już pierwszą turę warsztatów we wszystkich szkołach w tym semestrze. Czas na krótkie podsumowanie. W tym roku jesteśmy w Koronowie, Kozienicach, Oławie, Jaworniku Polskim, Przemyślu, Zabrzu, Szamotułach, Bydgoszczy, Kętrzynie, Olsztynie, Golubiu-Dobrzyniu, Mszczonowie, Ełku, Stawiszynie, Starachowicach i w Ciechanowie. Warsztaty prowadzimy także w 5 warszawskich szkołach. Z emocjami słuchamy wieści od trenerów i już cieszymy się na Wasze projekty!

Projekt współfinansowany przez Conference on Jewish Material Claims Against Germany, Friends of the Forum i m.st. Warszawa.

XXI Liceum Ogólnokształcące im. Hugona Kołłątaja w Warszawie
Szkoła znajduje się na Ochocie, blisko wielu miejsc związanych ze społecznością żydowską. Niedaleko, na budynku przy ul. Grójeckiej 81, znajduje się tablica, upamiętniająca bunkier „Krysia” – schron wybudowany pod szklarnią rodziny Wolskich. Ukrywało się tu 38 osób, m.in. Emanuel RIngelblum. Oprócz bardzo ważnych miejsc związanych z historią getta warszawskiego, w okolicy znajduje się też Zespół Szkół Lauder-Morasha, szkoła żydowska istniejąca od 1950 roku. Żydowski charakter szkoły wyróżniają lekcje hebrajskiego, historii i kultury żydowskiej, obchodzenie świąt żydowskich na zasadach wolnego udziału. Uczęszczają do niej zarówno dzieci żydowskie jak i nie-żydowskie.
Zatem dla uczniów z Liceum Kołłątaja wiele tematów dotyczących społeczności żydowskiej w Polsce do zgłębienia!

Zakład Poprawczy i Schronisko dla Nieletnich w Koronowie
Uczennice już mają spore doświadczenie, jako że w 2015 i 2016 roku brały udział w programie „Przywróćmy Pamięć”. Przeprowadziły prace porządkowe na miejscowym cmentarzu żydowskim, odbyły wycieczkę do regionalnej izby pamięci, wzięły udział w „Akcji Żonkil” oraz obejrzały film „Nie było żadnej nadziei” o powstaniu w getcie warszawskim. Trenerki były pod wrażeniem ich wiedzy. Samo Koronowo jest też szczególnie ciekawe – zachował się tu budynek synagogi, który w 2016 roku przebył gruntowny remont, a teraz znajduje się tam Centrum Kultury. Witamy serdecznie uczennice!

II Liceum Ogólnokształcące im. K. I. Gałczyńskiego w Olsztynie
W Olsztynie zachowało się wiele budynków związanych ze społecznością żydowską, więc wycieczka uczniów będzie z pewnością ciekawa. Sporo jest tez inicjatyw lokalnych. Działa tu od wielu lat Fundacja BORUSSIA Olsztyn. Jakiś czas temu zajęła się rewitalizacją domu przedpogrzebowego zaprojektowanego przez znanego architekta Ericha Mendelsohna. Udało się nie tylko odtworzyć pierwotny układ pomieszczeń, ale też ich kolorystykę, zdobienia, polichromie i mozaiki. Warsztaty w takim ciekawym miejscu jak Olsztyn świetnie się zapowiadają!

Gimnazjum Integracyjnego nr 29 im. Janusza Korczaka w Warszawie
Szkoła znajduje się na Pradze Południe, w części miasta, w której funkcjonował Kibuc Hechaluc-Pionier. Grochowski kibuc miał przygotowywać syjonistów do emigracji. Ferma rolnicza została założona w latach 20. XX wieku, uprawiano tam m.in. ten sam gatunek trzciny, który rośnie nad Jordanem. Uczono jak wykorzystywać ją do celów budowlanych, a następnie już w Palestynie wykorzystywano to doświadczenie do budowy domów z trzcino-gipsu. Dziś po tym miejscu nie zostało nic, prócz drzew zasadzonych w tamtym czasie. W Żydowskim Instytucie Historycznym przechowywana jest zaś cegła wyjęta z budynku gospodarczego fermy. Ciekawe jak uczniowie przypomną historię swojej dzielnicy. Trzymamy kciuki za fajny projekt!

Liceum Ogólnokształcące im. Roberta Schumana w Warszawie
Jako że szkoła mieści się na warszawskim Targówku, uczniowie wybrali wizytę na cmentarzu żydowskim na Bródnie w ramach pierwszej wycieczki. Cmentarz został założony w 1780 roku, zajmuje powierzchnię ok. 5 ha i znajduje się na nim około 3000 nagrobków. W ciągu ostatnich lat na jego teren wróciło wiele macew odnalezionych m.in. na dnie Wisły, w Ogrodzie Zoologicznym, w parku im. płk Szypowskiego na Gocławku. Ciekawe czy uczniowie podejmą temat cmentarza w swoim projekcie? Póki co witamy serdecznie!

Gimnazjum Nr 2 w Ciechanowie
Historia ciechanowskiej gminy żydowskiej jest bardzo długa (pierwsze wzmianki o Żydach w Ciechanowie pochodzą z 1507 roku), bogata (Żydzi stanowili tam w różnych okresach historycznych od 58 do 85 % ludności i należeli do różnych warstw społecznych), ciekawa (w Ciechanowie funkcjonowało mnóstwo partii i ugrupowań) i różnorodna (zachowało się sporo dokumentów na temat codziennego życia). Do tego ciekawa historia Ciechanowa jako ośrodka chasydyzmu z cadykiem Abrahamem Landauem Ciechanowerem na czele, następnie dramatyczne losy getta i bohaterski wyczyn ciechanowian zamieszanych w bunt Sonderkommando w Auschwitz. Przed uczniami mnóstwo możliwości!

II Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół im. Marii Curie Skłodowskiej w Kętrzynie.
O spalonej w czasie Nocy Kryształowej kętrzyńskiej synagodze powstał reportaż radiowy „Ballada o spalonej synagodze” autorstwa Doroty Grzymskiej (można go wysłuchać TUTAJ). Warto wspomnieć, że informacja z reportażu – o braku opracowań dotyczących historii kętrzyńskich Żydów – jest już dzisiaj nieaktualna. W 2016 roku licealista z Kętrzyna zdobył tytuł laureata w konkursie „Historia i kultura Żydów polskich”, zorganizowanego przez Fundację Shalom, za ponadstustronicową monografię zatytułowaną „Zatarte ślady. Ślady społeczności żydowskiej w Rastemburgu”. Dla naszych uczniów – świetny punkt wyjścia do kolejnych badań! Witamy serdecznie w programie!

Zespół Szkół nr 1 im. J. Śniadeckiego w Ełku
Czy wiecie, że to właśnie w Ełku zaczęto drukować gazetę Ha-Magid, uważaną za pierwszy tygodnik w języku hebrajskim? Od 1856 roku czasopismo było drukowane w Ełku, zaś od 1890 w takich miastach jak Berlin, Kraków czy Wiedeń. Publikowało bardzo różnorodne treści i miało szeroki zasięg (nie tylko w Europie). Można powiedzieć, że Ha-Magid zapoczątkował tworzenie nowoczesnej hebrajskiej prasy.

Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 11 w Zabrzu
Największy rozwój miasto zawdzięcza powstałemu tu na początku XIX wieku przemysłowi ciężkiemu, który głównie związany był z wydobyciem węgla. Co ciekawe jego początek związany jest z Żydem, Salomonem Izaakiem z Barbantu, który odkrył lokalizację pokładów węgla kamiennego. Na zdjęciu poniżej możecie zobaczyć pieczęć Zarządu Gminy Żydowskiej w Zabrzu, a w nią wpisane perlik i żelazko, czyli herb górniczy. Fotografia pochodzi z archiwum Dariusza Walerjańskiego, mieszkańca Zabrza, historyka, działacza na rzecz ochrony zabytków, a także naszego Lidera Dialogu. Bardzo ciekawi nas projekt uczniów!

I LO im. Stefana Czarnieckiego w Kozienicach
W kontekście pracy nad projektem ciekawą postacią jest Chiam Izreal Berman, przed wojną jedyny w mieście fotograf. W zakładzie przy Lubelskiej 13 robił zdjęcia wszystkim mieszkańcom Kozienic (przed wojną 50% kozienickiej społeczności stanowili Żydzi). W latach 90 odnaleziono tysiące szklanych negatywów, które są świadectwem wielokulturowego, przedwojennego świata. W 2006 roku Forum Dialogu zorganizowało wystawę tych fotografii, która była prezentowana w Łodzi, Krakowie i Kozienicach. Ciekawe czy uczniowie w swoim projekcie wykorzystają tą niesamowitą historię? Teraz witamy ich serdecznie!

Zespół Szkół Budowlanych w Bydgoszczy
Uczniowie są na kierunku kształcenia „technik renowacji elementów architektury”, więc być może zainteresuje ich historia przepięknej XIX-wiecznej bydgoskiej synagogi. Mogła pomieścić nawet 1000 osób, a jej trzy kopuły widoczne były z wielu punktów w mieście. Niestety w 1939 roku została podpalona, a następnie rozebrana.

Gimnazjum nr 1 im. Ireny Sendlerowej w Warszawie
Ciekawe czy uczniowie w swoim projekcie zajmą się patronką swojej szkoły? Choć najwięcej wiemy o bohaterstwie Sendlerowej w czasie II wojny światowej, warto pamiętać, że już od czasów studenckich aktywnie angażowała się w działalność społeczną. W czasie zajść antysemickich na Uniwersytecie Warszawskim sprzeciwiała się blokowaniu dostępu do sal wykładowych i wyrzucaniu z nich Żydów. Po wprowadzeniu getta ławkowego siadała ze swoimi żydowskimi kolegami, a w swoim indeksie skreśliła stempel przyznający jej prawo do zajmowania miejsc w ławkach dla chrześcijan. Po studiach podjęła pracę w Sekcji Opieki nad Matką i Dzieckiem Obywatelskiego Komitetu Pomocy Społecznej

Zespół Szkół w Mszczonowie
Przed wojną zamieszkiwała tu liczna społeczność żydowska, miasto było też ważnym ośrodkiem chasydyzmu. Z Mszczonowa pochodzi mama Etgara Kereta, słynnego izraelskiego pisarza – Orna Keret. Rodzina Keretów odwiedziła Mszczonów 2015 roku. Ciekawe czy uczniowie w swoim projekcie nawiążą do twórczości pisarza? Póki co witamy w gronie Szkół Dialogu!

Zespół Szkół nr 2 w Golubiu-Dobrzyniu
Miasto powstało formalnie przez połączenie Golubia i Dobrzynia, miast leżących po dwóch stronach rzeki Drwęcy. W obu miejscowościach zamieszkiwała duża społeczność żydowska, w Dobrzyniu na początku XIX wieku stanowiąc nawet 89% mieszkańców. To też w Dobrzyniu życie żydowskie rozwijało się intensywniej. Dla uczniów zatem ciekawa podwójna perspektywa przy okazji tworzenia projektu wycieczki. Życzymy powodzenia w działaniach!

Gimnazjum im. Polskich Olimpijczyków w Stawiszynie
W tym roku mamy aż dwie szkoły pod tym imieniem. Oczywiście w olimpiadach w reprezentacji Polski występowali też sportowcy żydowskiego pochodzenia, tacy jak szermierz Alfred Ader, piłkarze Leon Sperling i Ludwik Gintel, hokeista Tadeusz Sachs, słynny pływak Ilja Szrajbman. Polscy Żydzi nie mieli sobie równych w szachach. Świetne wyniki odnosili też w tak popularnych dzisiaj skokach narciarskich – Henryk Muckenbrunn był pięciokrotnym mistrzem Polski. Przedwojenny sport to kolejne ciekawe zagadnienie w kontekście projektów uczniowskich. Witamy serdecznie uczniów!

Gimnazjum nr 1 w Oławie
Oława to bardzo stare miasto – najwcześniejsze o niej wzmianki pochodzą z XII wieku. Co ciekawe pierwsze wzmianki o tutejszej społeczności żydowskiej pochodzącą z XIV wieku i dotyczą rzadko opisywanej w oficjalnych dokumentach grupy społecznej – kobiet. Zapiski te i informują o pobycie w mieście Racheli i osiedleniu się w pobliskim Wrocławiu Gołdy. Może uczniowie zechcą przyjrzeć się bliżej roli kobiety w społecznościach kupieckich na Dolnym Śląsku?

Gimnazjum nr 4 w Starachowicach
Na pierwszych warsztatach szkoła i miasto przygotowali dla uczniów nie lada niespodziankę. Pod koniec drugiego warsztatu do sali weszły trzy osoby – Jerzy Miśkiewicz – wiceprezydent Starachowic, Agnieszka Malinowska – doktorantka zajmująca się lokalną żydowską historią i Dawid Szychowski, pochodzący ze Starachowic łódzki rabin. Uczniowie mogli zatem zadać wszystkie nurtujące ich pytania dotyczące judaizmu i historii, ale też skonsultować z wiceprezydentem planowane działania w przestrzeni miejskiej.

Zespół Szkół nr 2 im. Stanisława Staszica w Szamotułach
W miejscowości w ostatnich latach było już Muzeum na Kółkach, był wystawa „Fotografia Żydów polskich. I ciągle widzę ich twarze” Fundacji Shalom, była też wystawa „Moi żydowscy rodzice, moi polscy rodzice” ze Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu. Teraz czas na działania oddolne i lokalne – upamiętnienie społeczności żydowskiej przez uczniów. Od trenerek wiemy, że już mają mnóstwo świetnych pomysłów. Życzymy powodzenia!

Gimnazjum w Jaworniku Polskim
W okresie międzywojennym działało tu Kółko Gospodarskie Żydowskiego Towarzystwa Rolniczego. Zazwyczaj myślimy o Żydach jako o mieszkańcach miast zajmujących się handlem lub rzemiosłem. Zapominamy, że w Polsce, zwłaszcza w województwach wschodnich, istniało również żydowskie rolnictwo, zarówno w formie niewielkich gospodarstw chłopskich, jak też majątków ziemskich. Wydawano nawet czasopismo branżowe Rolnik Żydowski. Dla uczniów zatem okazja do opowiedzenia mniej znanej części historii!

Chrześcijańskie Gimnazjum Samuel w Warszawie
Szkoła znajduje się w okolicy Olszynki Grochowskiej, miejsca słynnej bitwy z powstania listopadowego. Także w tym ważnym dla historii Polski momencie uczestniczyli Żydzi. Szacuje się, że w warszawskich oddziałach sformowanych po nocy listopadowej znalazło się nawet do 1/6 ogółu warszawskiej ludności żydowskiej. Witamy serdecznie uczniów – aż trudno uwierzyć przy dzisiejszej pogodzie, ale na zdjęciu pod parasolami!

ZSO im. Markiana Szaszkewicza w Przemyślu – szkoła dwujęzyczna mniejszości narodowej ukraińskiej
Przemyśl jest niezwykle ciekawym i wielokulturowym miastem. Żydzi przed wojną stanowili tu 30% ludności. Perspektywa młodzieży ukraińskiej na przedwojenne miasto będzie tym bardziej ciekawa. Warto dodać, że w ostatnim czasie część uczniów szkoły wzięło udział w projekcie Przemyśl to! w ramach programu Polska Lab organizowanego przez Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę” i Evens Foundation. W ramach projektu powstały dwa filmy, w których młodzi Ukraińcy opowiadają o sobie jako o przedstawicielach mniejszości narodowej.