Chojnice

W Chojnicach nie pozostało po Żydach wiele. Ciężko o ślady dwóch cmentarzy żydowskich. Na jednym został tylko mur, a na drugim dom grabarza, niegdysiejsza siedziba bractwa pogrzebowego, teraz jest to dom mieszkalny. Synagogę wysadzono w powietrze już w 1939 r. i nie pozostało po niej nic. W Chojnicach trenerki Szkoły Dialogu Zosia Waślicka i Agata Jadowska spotkały się z młodzieżą kilka razy w październiku i listopadzie 2015 r. Rozmawiały z uczniami o historii miasta i o nich samym. Zadawały pytania, jakie były Chojnice kiedyś, co to dla uczniów oznacza, czy wpływa jakoś na ich tożsamość i nastawienie do miasta, w którym żyją. Uczniowie zbierali informacje, spotykali się w bibliotece pedagogicznej i bibliotece naukowej, kilka dziewczyn pojechało do Archiwum Państwowego w Bydgoszczy. Inna grupa spotkała się z p. Kazimierzem Ostrowskim, lokalnym historykiem, który wziął uczniów na spacer, pokazał miejsca w jakiś sposób związane z żydowską historią Chojnic. Wskazał im też źródła, pomógł ustalić, które informacje są prawdziwe, a w które nie należy za bardzo wierzyć. Uczniowie regularnie spotykali się po lekcjach, zastanawiali się, co powinni jeszcze zrobić. Pisali listy do ewentualnych sponsorów, ustalali z chojnickim burmistrzem najlepszy termin na finałową grę miejską. Kilka dni przed wycieczką młodzież zorganizowała dwa happeningi zapraszające na to wydarzenie. Uczniowie stali z transparentami „Przeszłość żydowska = przeszłość Chojnic” i „Edukacja na rzecz tolerancji”, które otrzymali od chojnickiej drukarni. Rozdawali balony, cukierki oraz ulotki zapraszające na organizowaną przez siebie grę miejską. Pytali przechodniów o to, co wiedzą, czy coś słyszeli o chojnickich Żydach. Inna drukarnia przygotowała 70 sztuk plakatów zapraszających na wycieczkę. Promocja Regionu Chojnickiego rozwieszała je i rozdawała.

Młodzież reklamowała swoje działania na wiele sposobów – poprzez portal Chojnice24.pl , reklamy, pocztę pantoflową. Uczniowie wysyłali zaproszenia po polsku, angielsku, niemiecku i kaszubsku dla tych, którzy pomogli w organizacji, drukowali broszury, składali je i roznosili. Robili ostatnie poprawki, spotykali się na wycieczkach próbnych, a kilka dziewczyn poszło do regionalnego radia. Mówiły tam o Szkole Dialogu, o swoim pomyśle, dlaczego to robią i czemu wszystkich zapraszają. Przed samą wycieczką będącą zarazem grą miejską uczniowie jeszcze odbierali chałki, nagrody konkursowe, zadbali o każdy element swojego projektu. O godzinie 16 młodzież spotkała się z uczestnikami wycieczki w Fosie Miejskiej w Chojnicach. Zebrało się około stu osób: uczniów, harcecrzy seniorów, mieszkańców miasta. Wszystkich podzielono na siedem grup, dano im mapy, na każdej zaznaczono inną trasę. Grupy dochodziły do różnych punktów, w których czekali na nich uczniowie i uczennice z rekwizytami. Członkowie grup musieli rozwiązać zadanie, za właściwie rozwiązane zadanie otrzymywali punkty. Potem szli dalej aż do następnej stacji. Wycieczka nazywała się „Śladami Georga Tuchlera”. Georg Tuchler był chojnickim przedsiębiorcą, z którym łączy się smutna historia jego miłości. Grupy najpierw słuchały historii opowiadanej przez przewodników. Mówili oni o tym, kiedy Żydzi się tutaj pojawili i zniknęli, czemu tak się stało, jak żyli, czym się zajmowali, czym się różnili. Później grupy szły każda w swoją stronę i docierały do miejsca, gdzie kiedyś stała synagoga z mykwą, której teraz już nie ma. Tutaj na uczestników czekała do rozwiązania krzyżówka dotycząca historii. Innym punktem była winiarnia państwa Lewin. Tutaj mieli zaśpiewać „Hava nagila” i zatańczyć ludowy taniec. Przy stojącym niedaleko starym spichlerzu odbywał się quiz z pytaniami o to, czym Żydzi w Chojnicach się zajmowali, co było najpopularniejszym zawodem.

Pod kamienicą Georga Tuchlera uczennice czekały z poczęstunkiem nawiązującym do tradycji kuchni żydowskiej oraz kartą dań. Grupy miały wybrać te pozycje, które w koszernym menu nie powinny się znaleźć. Pod Domem Grabarza uczestniczki Szkoły Dialogu zadawały podchwytliwe pytania, a na Starym i Nowym Cmentarzu trzeba było odgadnąć, co znajduje się na przedstawianych grupom zdjęciach. Wszyscy po kolei zmagali się z hebrajskim. Starali się ustalić, czym w ogóle jest hebrajski, jak wygląda, czym się różni od jidysz na przykład, jak po hebrajsku napisać Antoni, jak Julianna. W szkole uczniowie podsumowali i zakończyli grę. Poczęstowali wszystkich jedzeniem, wręczyli nagrody najlepszej grupie i najbardziej zaangażowanym osobom z każdej grupy. Dziękowali tym, którzy pomogli, rozdawali ankiety. Każdy dostał pamiątkowy długopis.
Kilka dziewczyn zrobiło zdjęcia tego, co znajduje się teraz w miejscach, gdzie kiedyś było coś zupełnie innego. Zorganizowały dwutygodniową wystawę tych fotografii w Chojnickim Centrum Kultury. Hasła mówiące o tolerancji wiszą w szkole nadal, uczniowie planują kolejną grę miejską dla mieszkańców Emsdetten, partnerskiego miasta Chojnic. Kilka osób chce zrobić kursy przewodników miejskich, pragną się rozwijać. Urząd Miasta, bazylika Ścięcia św. Jana Chrzciciela, chojnickie liceum im. Filomatów wraz z Towarzystwem Przyjaciół Liceum Ogólnokształcącego zorganizowały 18 i 19 stycznia „Dzień Judaizmu”, na który został zaproszony między innymi o. Wiesław Dawidowski, który w latach 2009–2013 był chrześcijańskim współprzewodniczącym Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów. Władze miasta zadeklarowały, że wmurują tablice informacyjne tam, gdzie powinny one być. To wszystko dzięki uczniom i ich pracy.

Bardzo cieszę się, że wzięłam udział w tym projekcie. Był dla mnie dobrą lekcją historii, zrozumienia, a także akceptacji.

Melania, uczestniczka warsztatów

Więcej informacji o Chojnicach znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.