Grójec

Miało ono charakter otwarty i obejmowało ulice Kościelną, Zatylną, Starostokową, Nowostokową i Stodolną. Likwidacja getta grójeckiego nastąpiła w lutym 1941 r. Wówczas jego mieszkańców przesiedlono do getta warszawskiego. Poza gettem w Grójcu założono tez obóz pracy dla więźniów żydowskich, których ostatecznie zgładzono 14 lipca 1943 r. w Chynowie. Wojnę przeżyło zaledwie 270 Żydów pochodzących z Grójca. „Obecnie prawie nie ma żadnych śladów dowodzących obecności kultury żydowskiej. Budynki należące do społeczności żydowskiej albo wyburzono albo przekształcono w inne. Nie ma tutaj żadnych tabliczek ani oznaczeń informujących o tym, że np. tu stała synagoga. Obecnie mieszkańcy miasta nie mają pojęcia o jego historii. Udział w tych warsztatach dał mi wiele do myślenia i cieszę się z tego, że mogłam wziąć w nich udział” – mówi Aneta, uczennica gimnazjum w Grójcu.

Na jednym z warsztatów młodzież spotkała się z p. Remigiuszem Matyjasem – historykiem i autorem książek o żydowskim Grójcu. Ponadto uczniowie wybrali się do ratusza, w którym zgromadzono zdjęcia przedwojennego Grójca, a w tym sporą kolekcję judaików. Po wystawie oprowadzała ich p. Anna Solecka – opiekunka wystawy i pasjonatka lokalnej historii.

Po zakończeniu warsztatów młodzi liderzy z dużym zaangażowaniem zabrali się do pracy nad projektem – wycieczką śladem grójeckich Żydów. Sięgali do różnorodnych źródeł, odwiedzali biblioteki, rozmawiali z mieszkańcami. Zaplanowali szereg atrakcji.

Finałowy spacer śladem żydowskiej społeczności Grójca odbył się 15 listopada. Na wydarzenie uczniowie zaprosili mieszkańców miasta, w tym słuchaczy z Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Wszystko zaczęło się od wizyty w ratuszu, gdzie uczestnicy obejrzeli zdjęcia przedwojennego Grójca. Na fotografiach widniały szyldy przedwojennych sklepów: „Skład krawiecki”, „Powroźnik – Chaim Frydman”, „Sklep galanteryjny”, grupki uśmiechniętych przyjaciół, chłopcy w mundurach, panowie w kapeluszach. „Na zdjęciach nasi goście często rozpoznawali znajomych czy rodzinę” – wspominali uczniowie. Wycieczka była prawdziwym spotkaniem międzypokoleniowym, jak powiedziała jedna ze starszych uczestniczek spaceru na zakończeniu. Okazało się też, że wszyscy byli tu przewodnikami – starsi mieszkańcy miasta chętnie włączali się w opowieść, dzieląc się swoimi wspomnieniami, uzupełniali opowieść uczniów. Trasa spaceru wiodła przez ul. Lewiczyńską – znajdowała się tu mykwa, dom rabina i synagoga.

Następnie uczestnicy udali się na ul. Jatkową, gdzie dawniej stały żydowskie jatki. Później artysta – p. Sebastian Krawczyk opowiedział zgromadzonym o największym rysunku ołówkiem na ścianie – jego dziele na jednej z kamienic, które przedstawia panoramę grójeckiego rynku według ryciny z 1867 r. W przedostatnim punkcie – na targu, spacerowicze wzięli udział w quizie. Każdy kto udzielił poprawnej odpowiedzi na pytanie związane z żydowską historią Grójca, otrzymywał kamień i nazwisko jednego z żydowskich mieszkańców miasta. Następnie wszyscy udali się na kirkut, gdzie upamiętnili pamięć o grójeckich Żydach – uczestnicy odczytywali imię z karteczki i kładli kamień obok pomnika.

„Najciekawszym momentem tej wycieczki była galeria i miny tych osób, które patrzyły na zdjęcia i niejednokrotnie rozpoznawały swoich krewnych” – mówi jeden z uczniów. Z kolei jedna z pań uczestniczących w wycieczce mówiła: „Dla mnie szczególnie wzruszający był moment, kiedy składaliśmy kamyki i odczytywaliśmy nazwiska, czyli wywołaliśmy te osoby z niepamięci.” Uczniowie byli zaskoczeni ogromem zainteresowania, jakim cieszyła się ich wycieczka, zwłaszcza wśród starszych ludzi. W kolejnym roku szkoła kontynuowała działania w ramach Szkoły Dialogu.

Więcej informacji o Grójcu znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Program Szkoła Dialogu w Grójcu został zrealizowany dzięki wsparciu PIOTRA LEWICKIEGO, SŁAWOMIRA ŁOPALEWSKIEGO, TOMASZA KAPLIŃSKIEGO.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.