Łowicz
I Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Chełmońskiego
I Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Chełmońskiego
Na wschód od Łodzi rozciąga się ziemia łowicka – żyzna rolnicza kraina, słynąca z zabytków historii i bogactwa folkloru. Stolicą tej krainy jest Łowicz, zaliczany do najstarszych miast w Polsce – dawny ośrodek dóbr gospodarczych arcybiskupów gnieźnieńskich. Żydzi mieszkali tu przez wieki, bo mimo że w XVI w. zakazano im osiedlania się w mieście, mogli mieszkać w Łowiczu podczas targów i jarmarków. Największy napływ ludności żydowskiej nastąpił w XIX w., powstała wtedy dzielnica zamieszkiwana głównie przez ludność żydowską. Łowiccy Żydzi zajmowali się przede wszystkim handlem, rzemiosłem i pracą najemną. Działały tu cechy żydowskich krawców, szewców, stolarzy, tapicerów i kuśnierzy. Funkcjonowały synagoga, żydowska szkoła powszechna i chedery.
W 1939 r. Niemcy spalili synagogę, znacząc początek końca łowickich Żydów. W czasie okupacji niemieckiej w Łowiczu powstało getto, a macewy z cmentarza żydowskiego zostały wykorzystane przez Niemców do regulacji koryta rzeki Bzury. W lutym 1941 r. rozpoczęto akcję wysiedlania Żydów z getta łowickiego do getta warszawskiego. Tylko około stu łowickich Żydów przetrwało II wojnę światową – niektórzy z nich zamieszkali w innych miastach, większość wyemigrowała za granicę. O istnieniu społeczności żydowskiej przypominają dziś pozostałości cmentarza oraz ślady po mezuzach we framugach niektórych starych kamienic.
O życiu łowickich Żydów przypominają innym także uczniowie z I Liceum Ogólnokształcącego im. Józefa Chełmońskiego. Jesienią wzięli udział w warsztatach Szkoły Dialogu. Część z nich o historii lokalnych Żydów sporo wiedziała jeszcze przed zajęciami, inni wykazywali szczere zainteresowanie tą tematyką podczas zajęć. Pod koniec warsztatów powstał plan pracy nad wycieczką śladami łowickich Żydów. Licealiści rozdzielili między siebie odpowiednie zadania i zabrali się do pracy. Samodzielnie dotarli do wielu ciekawych informacji, a kilkoro uczniów udało się nawet do Archiwum Miejskiego. Pomocne okazało się spotkanie z historykiem Jakubem Petelewiczem, wizyty w bogatej w judaika Izbie Pamięci Żydów Łowickich oraz odpowiednie lektury. Uczniowie zebrali także historie rodzinne związane z wojennymi losami Żydów. Efekt końcowy przeszedł wszelkie oczekiwania trenerek.
Uczniowska wycieczka po miejscach związanych z łowicką społecznością żydowską zainteresowała nawet lokalnych przewodników. Uczniowie przygotowali mapy łowickiego getta i schemat cmentarza żydowskiego. Szczegółowo i barwnie opowiadali o dziejach żydowskiej wspólnoty z Łowicza, o handlu i rzemiośle żydowskim, o szkołach i synagodze. Wyjaśniali motywy na żydowskich nagrobkach i opowiadali o losach Żydów po likwidacji getta. Swoje historie ilustrowali archiwalnymi fotografiami przedwojennego Łowicza. Starali się przybliżyć i wskazać na to, co pozostało po dawnych sąsiadach. Choć zakończyli swoją prezentację smutnym stwierdzeniem: „Na wiele lat łowiccy Żydzi znów skryli się za murem niepamięci. Wymordowani przez Niemców, zaginęli także w pamięci łowiczan”, to ich praca tę pamięć zbiorową z pewnością odświeżyła.
Szkoła:
I Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Chełmońskiego
Uczniowie:
uczniowie klas II
Nauczycielka:
Joanna Skoneczna-Sałuda
Ekspert:
Jakub Petelewicz
Trenerki:
Ewa Stokłuska, Anna Witek
Projekt zrealizowany dzięki wsparciu The Rothschild Foundation Europe.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
