Mława

Wiemy, że na ul. Koziej stała synagoga, na ul. Sienkiewicza Gimnazjum Żydowskie, a przy ul. Smolarnej szkoła dla żydowskich dziewcząt. Że wydawaliście „Naszą Trybunę”, a chłopcy grali w piłkę w drużynach Ha-Gibbor i Ha-Poel. Warsztaty Szkoły Dialogu sprawiły, że uczniowie weszli w ten dialog. Dialog z historią, lokalną przestrzenią, własną tożsamością.

Zajęcia z trenerami zachęciły młodzież do działania i dzielenia się zdobytą wiedzą. Zorganizowali autorską wycieczkę po mieście oraz pokaz multimedialny. Zaprosili innych uczniów oraz przedstawicieli władz, a lokalna gazeta zamieściła obszerny materiał nt. projektu Szkoły Dialogu. By przygotować spotkanie i wycieczkę młodzież zapoznała się z publikacjami i artykułami dotyczącymi losów Żydów mławskich oraz spotkała się z mławskimi regionalistami, od których uzyskała stare fotografie dawnych mieszkańców.

W wycieczce śladami mławskich Żydów wzięli udział p. Krzysztof Jakubowski – historyk i dziennikarz, Andrzej Mocek – współtwórca renowacji cmentarza żydowskiego w Mławie, Magdalena Grzywacz – rzeczniczka Urzędu Miasta oraz Janina Budzichowska – zastępczyni burmistrza. Zwiedzanie było przeplatane elementami gry, co bardzo aktywizowało uczestników.

Zebrani zdobywali wiedzę przez rozwiązywanie zagadek i rebusów oraz poszukiwanie ukrytych informacji. Wycieczkę rozpoczęto na cmentarzu żydowskim, gdzie młodzi przewodnicy pokazali archiwalne zdjęcia nagrobków mławskich Żydów z okresu międzywojennego. Wykorzystując informacje z warsztatów, gimnazjaliści dzielili się wiedzą na temat zasad judaizmu dotyczących pochówków, a także omówili znaki i symbole na nagrobkach. O historii odbudowy cmentarza opowiedział p. Andrzej Mocek. Następnym punktem wycieczki była ul. Warszawska, dawniej ul. Żydowska. Młodzież opowiedziała tam o codziennym życiu Żydów i ich typowych zajęciach. Na ul. Warszawskiej wskazano także budynek pełniący funkcję szpitala w getcie żydowskim. W tym miejscu gimnazjaliści starali się uświadomić swoim kolegom, jak dramatycznie II wojna światowa zmieniła codzienne życie zarówno Polaków, jak i Żydów. Zaprezentowano postać mławianina doktora Józefa Witwickiego, jako przykład zachowania godności i bezinteresownej pomocy innym. Następnym punktem wycieczki była ul. Smolarna, gdzie mieściła się szkoła średnia dla dziewcząt żydowskich, dlatego też przewodnicy opowiadali o organizacji szkolnictwa żydowskiego w przedwojennej Mławie. Następnie wycieczka dotarła na ul. 18 Stycznia, gdzie uaktywnili się sympatycy piłki nożnej, bowiem w kamienicy przy tej ulicy mieszkała rodzina znanego trenera piłkarskiego Avrama Granta.

Ulica Szewska stała się następnym punktem spaceru, ponieważ, co podkreślili uczniowie, w okresie międzywojennym istniały na niej zakłady rzemieślnicze należące do Żydów, a w czasie II wojny była jedną z ulic w getcie. Tu opowiadano o dramatycznych historiach i o nieludzkich warunkach, jakie stworzyli Niemcy w getcie, gdzie codziennością była przemoc, okrucieństwo, cierpienie i głód. Przy ul. Zduńskiej wskazano budynek, który był siedzibą Judenratu. Spacer śladami Żydów Mławskich zakończył się na rogu ulic Płockiej i Grzebskiego, przy tablicy upamiętniającej ofiary masowych egzekucji dokonywanych przez Niemców na ludności żydowskiej. Uczniowie odczytali w tym pamiętnym miejscu wspomnienia świadków egzekucji – Żydów z mławskiego getta, którzy przeżyli piekło wojny.

„Kiedyś byliśmy sąsiadami” – ten projekt zmienił gimnazjalistów z Mławy. „Teraz patrzę inaczej na świat i chociaż wcześniej wiedziałam, że trzeba akceptować innych ludzi, to wiem, jak ważna jest rozmowa z innymi. W jakiś sposób zmieniło się moje spojrzenie na świat” – mówi Dominika, uczestniczka Szkoły Dialogu w Mławie.

Podczas warsztatów uświadomiłam sobie, że każdy człowiek mimo innej religii, kultury, obyczajów jest taki sam jak pozostali ludzie. Wiem też już teraz, jak ważna jest współpraca z innymi, aby mógł powstać projekt. Mogłam też dowiedzieć się dużo rzeczy o swoim mieście, których wcześniej nie wiedziałam.

Dominika, uczestniczka warsztatów

Więcej informacji o Mławie znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Projekt zrealizowany dzięki wsparciu The Pratt Foundation.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.