| 2011 |
Otwock
I Liceum Ogólnokształcące im. Konstantego I. Gałczyńskiego
I Liceum Ogólnokształcące im. Konstantego I. Gałczyńskiego
| 2011 |
„Tak chcieliśmy zwiedzić ten Otwock – w naszych wyobrażeniach malownicze, pełne pięknej drewnianej architektury, bogate w żydowską historię miasto. Pełni zapału wzięliśmy do ręki gazetowy spacerownik „Warszawa lata 30.”. Ale z minuty na minutę coraz bardziej opuszczały nas siły. Zrozumieliśmy, że jest to miasto, które ma gdzieś swoje zabytki, żydowską tradycję, a nawet elementarny ład przestrzenny. Nie ważne, że tu miała swój dom rodzina Calela Perechodnika, że tu stała synagoga zaprojektowana przez architekta Prudentialu, że tu żył twórca polskiej mikrobiologii, że mamy tu jeden z najcenniejszych zabytków drewnianej architektury w Polsce. Po co o to dbać i się tym chwalić? Jakie to ma w ogóle znaczenie?” – można przeczytać na blogu Agnieszki Kowalskiej, dziennikarki „Gazety Wyborczej” w gorzkim artykule zatytułowanym „Smutek Otwocka”.
Dla uczniów I LO w Otwocku ma to jednak znaczenie. W czasie warsztatów Szkoły Dialogu licealiści przyswoili mnóstwo nowej wiedzy na temat religii, historii i tradycji żydowskiej, a co najważniejsze – sami odkrywali lokalne dziedzictwo żydowskie. W wielu miejscach związanych z dawną żydowską społecznością miasta uczniowie mieli okazję pojawić się po raz pierwszy w życiu i było to dla nich bardzo odkrywcze doświadczenie.
Z zainteresowaniem czytali o swoim mieście, którego historia rozpoczęła się w drugiej połowie XIX wieku. Wtedy to Otwock stał się atrakcyjnym terenem rekreacyjnym o unikalnym mikroklimacie. Pod koniec XIX wieku przy stacji kolejowej powstała osada letniskowa zwana wtedy Otwockiem Stacyjnym, potem Otwockiem Uzdrowiskowym. W 1895 roku w zachowanych do dziś drewnianych budynkach przy ulicy Warszawskiej 5 otwarto pierwsze żydowskie sanatorium. Dalej miasto rozwijało się dynamicznie: zbudowano magistrat, remizę, stadion, kasyno, gimnazjum, kilka szkół powszechnych. Otwock był popularnym miejscem wypoczynku dla Żydów z Warszawy, stanowili oni trzy czwarte tutejszych kuracjuszy. Żydowski Otwock dzielił się na dwie części: willową i uzdrowiskową po lewej stronie torów, w której mieszkali zamożni, zasymilowani Żydzi, oraz okolice placu bazarowego, gdzie w niewielkich, drewnianych domkach mieszkali ubodzy wyznawcy judaizmu. W 1939 roku Żydzi stanowili około 75% wszystkich mieszkańców miasta i posiadali 80% otwockich sklepów i warsztatów. W 1939 roku Niemcy spalili otwockie synagogi, a w listopadzie 1940 roku utworzyli getto, w którym zgromadzili około 12 tysięcy Żydów. 19 sierpnia 1942 roku Niemcy rozpoczęli akcję likwidacji dzielnicy żydowskiej. Nieliczni otwoccy Żydzi ocaleli dzięki pomocy Polaków.
Przygotowując trasę wycieczki śladami otwockich Żydów, uczniowie skorzystali z materiałów historycznych zgromadzonych w bibliotece ich szkoły oraz książki Spowiedź Calka Perechodnika. Odbiorcami projektu licealistów była głównie młodzież.
W grudniu grupa licealistów udała się na wycieczkę, odwiedzając miejsca związane z życiem otwockich Żydów. Uczniowie udali się do opuszczonego budynku szpitala psychiatrycznego, tzw. Zofiówki, który został zbudowany w 1908 roku jako żydowski Zakład dla Nerwowo i Psychicznie Chorych. Podczas II wojny światowej hitlerowcy przeprowadzili tam akcję likwidacji ludzi chorych psychicznie. Jeszcze wczoraj myślałam, że to tylko jakiś mało ważny, zrujnowany szpital psychiatryczny. Kiedy kolega odczytał przygotowane informacje na ten temat, że przebywali tu Żydzi o co się z nimi stało, to wszyscy stanęli jak wryci” – napisała jedna z uczestniczek projektu.
Następnie uczestnicy wycieczki obejrzeli pamiątkowy kamień na ulicy Reymonta, który przypomina, iż w tym miejscu tragicznie zamknęła się historia otwockich Żydów, kiedy w sierpniu 1942 roku.
Niemcy zlikwidowali otwockie getto. Uczniowie przeszli na ul. Warszawską, gdzie wskazali zebranym granice dawnego getta, a następnie na byłej bocznicy stacji kolejowej, z której przewożono otwockich Żydów do Treblinki pokazali archiwalne zdjęcia z tamtego okresu. Następnie grupa udała się na ulicę Górną, na miejsce byłej synagogi i mykwy. Po wojnie budynek synagogi przebudowano na łaźnię miejską, następnie mieścił on mieszkania. Obok znajdował się również budynek mykwy. Obecnie jedynym śladem po budynkach jest tablica informacyjna na ścianie wybudowanego w tym miejscu centrum handlowego. Wycieczka zakończyła się na cmentarzu żydowskim przy ulicy Hrabiego. Został on założony w XIX wieku. Podczas II wojny światowej został zdewastowany przez Niemców, zachowało się na nim jednak około 900 macew.
Uczniowie podkreślali, że warsztaty pobudziły ich do indywidualnego myślenia nad trudną relacją pomiędzy narodami polskim i żydowskim, zachęciły do pogłębienia wiedzy w tym obszarze, a także pobudziły zainteresowanie lokalnym dziedzictwem żydowskim.
Szczerze powiem, zachęciło mnie to do przeczytania książki o relacjach między Polakami a Żydami, ten temat intrygował mnie już od dawna. Dokładniej, czemu między naszymi narodami zrodziła się stopniowa niechęć, stereotypy i antysemityzm? W ramach warsztatów Szkoły Dialogu rozmawialiśmy na takie tematy.
Łukasz, uczestnik warsztatów
Chciałabym namówić wszystkich, którzy boją się wracać do Polski lub po prostu nie chcą wracać do przeszłości. Poszukujcie śladów swoich przodków, w Polsce istnieje wciąż wiele informacji, a przede wszystkim można dowiedzieć się wielu informacji od ludzi z tych terenów.
Monika, uczestniczka warsztatów
Szkoła:
I Liceum Ogólnokształcące im. im. Konstantego I. Gałczyńskiego
Uczniowie:
klasa I
Nauczycielka:
Katarzyna Kałuszko
Ekspertka:
Jadwiga Rakowska
Trenerzy:
Łukasz Cudny, Ewa Stokłuska
Więcej informacji o Otwocku znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:
Program Szkoła Dialogu w Otwocku został zrealizowany dzięki wsparciu SUSAN i MARKA SISISKY.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
