Przeworsk

Są to m.in. tablica upamiętniająca pomordowanych Żydów na terenie dworca autobusowego, gdzie mieścił się kirkut, czy mykwa na ul. Słowackiego. Młodzież licealna dzięki uczestnictwie w projekcie i opiece trenerów zdecydowała się włączyć te widoczne i niewidoczne ślady pamięci w otwartą interaktywną opowieść: przygotowali grę miejską oraz serię towarzyszących wydarzeń.

Na potrzeby gry zebrali wiele ciekawostek z życia lokalnych żydowskich rodzin, które zaczęły osiedlać się tutaj już w XVI wieku. W kolejnych wiekach Przeworsk stał się wpływowym ośrodkiem chasydzkim. Społeczność żydowska była silnie reprezentowana w lokalnym handlu i rzemiośle. Tuż przed wybuchem II wojny światowej 21,4% mieszkańców było żydowskiego pochodzenia.

Główną bohaterką gry miejskiej była Basia Rosenberg. Przed wybuchem wojny i w jej trakcie prowadziła dzienniczek, który został przypadkowo odnaleziony w 1958 roku.

Fot. Magdalena Ogieniewska, Joanna Sarnecka

Dzienniczek nastolatki był ciekawym źródeł odniesienia dla lokalnej młodzieży, która mogła spojrzeć na przeszłość oczami równolatki. W najbardziej przełomowych momentach przeworska Basia napisała poruszające słowa: „Zebrano wczoraj wszystkich Żydów i kazano im zamiatać miasto. (…) Poobcinano wszystkim brody i pejsy. Mój tatuś boi się na krok wychodzić. Po południu usłyszeliśmy strzał (…) niestety do naszej synagogi. 400 lat już stała, a spłonęła przez podpalenie. W moich oczach nowy, dopiero tego roku zrobiony dach runął w dół”.

Praca nad grą wymagała wnikliwego studiowania licznych źródeł historii. Uczestnicy zyskali wiele cennych informacji dzięki spotkaniu z Andrzejem Świtalskim. Ten lokalny społecznik i świadek historii wskazał na konkretne miejsca i udzielił odpowiedzi na pytania. Co najważniejsze, opowiedział o sklepach żydowskich przy Rynku i targu pod Ratuszem, kamienicy przy ul. Kościelnej, i przyległych do niej żydowskich domach, w tym przy ul. Piłsudskiego 7, gdzie Sussman Weissberg prowadził księgi metrykalne.

Wymienione punkty na mapie Przeworska uczniowie włączyli w finalną ścieżkę spaceru edukacyjnego. Do wzięcia udziału w grze zaprosili kolegów i koleżanki z klas drugich z Gimnazjum nr 1 im. Kard. Stefana Wyszyńskiego oraz z klasy trzeciej Gimnazjum św. Brata Alberta w Żurawiczkach.

Na koniec spaceru w budynku liceum odbyło się podsumowanie gry. Wręczono dyplomy i nagrody w konkursie ufundowane przez przeworskiego starostę. Uczestnicy i goście, którzy z pasją poznawali ten niezwykle ciekawy mały lokalny „świat”, zostali podjęci poczęstunkiem składającym się z tradycyjnych i współczesnych żydowskich przysmaków, takich jak m.in. jabłecznik, miodownik, cebularz, chałka, strucla, maca, suszone daktyle, sałatka izraelska, hummus, ciastka korzenne. Ciekawość i apetyt na poznawanie świata dopisały dosłownie i w przenośni.

Projekt sfinansowany ze środków Friends of the Forum, Conference on Jewish Material Claims Against Germany oraz darowizn od osób prywatnych i instytucji wspierających Forum Dialogu w Polsce i za granicą.

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.