| 2013 |
Ryki
Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie
Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie
| 2013 |
Tytuł finalisty na Gali Szkoły Dialogu 2013
„Zaproponowana tematyka zainteresowała nas dlatego, że nasze małe, niepozorne miasteczko kryje w sobie niewiarygodne bogactwo historii, które należy wciąż na nowo odkrywać i pielęgnować. Przenikały się tu bowiem dwie kultury: polska i żydowska” – pisali o swoim udziale w programie Szkoły Dialogu uczniowie z Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej-Curie. To niepozorne miasteczko to Ryki w województwie lubelskim. W XIX wieku Ryki były w 90% zamieszkane przez ludność żydowską. Te proporcje zachowały się aż do wybuchu I wojny światowej. Ryccy Żydzi zajmowali się handlem i rzemiosłem, prowadzili zajazdy i wyszynki. Zbudowali murowaną synagogę, dom nauki, założyli cmentarz. Z czasem miasto stało się znanym ośrodkiem chasydyzmu. Lata dwudzieste i trzydzieste charakteryzowały się zwiększeniem liczby wystąpień antysemickich w Rykach, podobnie jak w całej Polsce. W 1939 roku w Rykach mieszkało około 3 tysiące Żydów, co stanowiło 66% ludności miasta. Pod koniec 1940 roku utworzono getto. W nocy 6 maja 1942 roku getto zostało otoczone przez oddziały SS z Dęblina. Esesmani, razem z granatową policją, zagnali żydowskich mieszkańców na rynek miejski, gdzie ich ograbili, a starców i chorych rozstrzelali na miejscu. Rano poprowadzono Żydów do Dęblina. Tych, którzy nie mogli nadążyć, rozstrzeliwano. Dwustu młodych ludzi skierowano do obozu pracy w Dęblinie na lotnisku.
Pozostali Żydzi z Ryk i Dęblina w liczbie około 3 tysięcy, zostali wysłani w wagonach towarowych do obozu zagłady w Sobiborze.
Podczas warsztatów Szkoły Dialogu uczniowie poznawali kulturę żydowską i samodzielnie odkrywali zachowane do dziś miejsca związane z życiem żydowskim na terenie Ryk. Zachował się więc budynek synagogi na ulicy Rynek Stary 37 – obecnie znajduje się w nim filia banku. A także cmentarz żydowski przy ulicy Piaskowej – znajduje się na nim kilka macew, odnalezionych i ustawionych w ramach projektu „Instrukcja powrotu macewy” Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę”. „Jestem bardzo zadowolona z tych warsztatów. Dzięki nim bliżej poznałam i zafascynowałam się kulturą żydowską. Warsztaty były także świetną okazją do integracji. Obecnie mamy zamiar podjąć wiele działań na terenie naszej gminy, mających na celu upamiętnienie tradycji żydowskiej” – opowiadali uczniowie podczas warsztatów w szkole. Plany zrealizowali. „Naszym zadaniem było przede wszystkim odkrycie opowieści o prostych żydowskich mieszkańcach Ryk – kupcach, rzemieślnikach, cichych, pobożnych ludziach, którzy z reguły giną gdzieś w wielkich meandrach historii. To przecież ich małe, codzienne sprawy tworzyły dzieje tego miejsca” – relacjonował jeden z uczestników warsztatów.
O codziennych sprawach najlepiej opowiadają dziadkowie. Babcia jednej z uczestniczek warsztatów, Adela Nosowska, świetnie pamiętała wiele historii z życia żydowskiej społeczności Ryk. Mówiła o małym niebieskim domku, w którym mieścił się sklep ze słodyczami pana Barucha, którego na każdej przerwie szkolnej odwiedzała gromada dzieci, ze względu na „specjalność zakładu” – skórki pomarańczowe w czekoladzie. O smaku cebulowych placków za 10 groszy w piekarni państwa Chaimów. O sklepie z tkaninami Izraela Firanki i o sklepie z rowerami naprzeciwko, który prowadził jego zięć. O zakładzie fryzjerskim, w którym żydowscy chłopcy umilali klientom grą na skrzypcach oczekiwanie w kolejce. O świecie, który został utracony…
W ramach samodzielnego projektu podsumowującego udział w programie Szkoła Dialogu licealiści zorganizowali wycieczkę po przedwojennych Rykach i opracowali krótki film o losach wojennych ryckich Żydów. Przygotowując wycieczkę, sięgnęli do wielu źródeł – pisanych, jak książki, publikacje i informacje w internecie, jak i ustnych – takich jak wspomnienia Adeli Nosowskiej. Na podstawie zebranych informacji stworzyli mapę przedwojennych Ryk. Zamieścili na niej dawne żydowskie sklepy, synagogę, szynki i różnego typu zakłady usługowe.
Dzięki zebranym opowieściom potrafili dokładnie opisać prawie każdą kamienicę znajdującą się w obrębie centrum miasta oraz przedwojennych mieszkańców tych domów. Potrafili także opowiedzieć o powojennych losach tych żydowskich mieszkańców Ryk, którym udało się przetrwać Holokaust. Wiedza uczniów była naprawdę imponująca. Mapkę przedwojennych Ryk wykorzystano podczas wycieczki „Śladami ryckich Żydów”. Wycieczka obejmowała głównie okolice rynku. Opowiedziano o bożnicy, cmentarzu żydowskim i ryckim targu. Nie znalazłszy na budynku dawnej synagogi żadnej tablicy informującej o dawnym przeznaczeniu tego budynku, uczniowie postanowili wystosować do starostwa petycję o upamiętnienie tego miejsca. Ostatnim etapem wycieczki była projekcja nakręconego przez uczniów filmu i słodki poczęstunek.
Efektem kilkumiesięcznej pracy całej grupki była, jak stwierdzili sami uczniowie, „przyjemność z odkrywania historii miasteczka, zbudowanie mostu między przeszłością a teraźniejszością, odkrycie duszy w każdym zakamarku miasta i wspaniała zabawa połączoną z poszerzaniem wiedzy na temat kultury lokalnej”.
Przez 6 tygodni trwania Szkoły Dialogu dowiedziałam się więcej o kulturze żydowskiej niż w ciągu całego mojego życia. Co więcej spotkania dały mi obraz historycznej przeszłości dwóch narodów, które – choć odmienne tradycją i religią – mają ze sobą wiele wspólnego. Spotkanie były żywymi lekcjami historii.
Uczestniczka warsztatów
Żałuję, że nie widać w obecnym zagospodarowaniu miasta tego co tak cenne – niewątpliwie ważne jest, by znać historię swojego miasta. Warsztaty pomogły mi zrozumieć, że kultywowanie tradycji i historii jest bardzo ważną rzeczą w życiu każdego człowieka (…) Żałuję, że wcześniej nie zajęłam się tym tematem, ale postaram się, by historia nigdy nie została zapomniana.
Uczestniczka warsztatów
Szkoła:
Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie
Wyróżnienie:
Tytuł finalisty na Gali Szkoły Dialogu 2013
Uczniowie:
koło dziennikarskie
Nauczycielka:
Małgorzata Grzelak
Trenerzy:
Ewelina Bartosik, Julia Jeschke, Stanisław Niemojewski
Więcej informacji o Rykach znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:
Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
