Sanok

W XVII wieku na pewno stała tu już synagoga, a tutejsi Żydzi należeli do kahału leskiego. W XVIII wieku, od Augusta II Mocnego sanoccy Żydzi otrzymali przywilej, który pozwalał im osiedlać się i prowadzić interesy na terenie miasta. Powstała łaźnia rytualna, później także Jesziwa.

Pierwsza połowa XX wieku to czas wielkiego rozkwitu społeczności Żydowskiej, wielu inicjatyw kulturalnych i społecznych. Miejscowi Żydzi reprezentowali bardzo różne środowiska i poglądy. Mieli także różny status materialny. Biedniejsi mieszkali w małych drewnianych domkach upchanych ciasno na tyłach miejskiego rynku. Dziś jest tam zielony plac z małym ogródkiem jordanowskim, bieżnią i miejską zielenią zamknięty pomiędzy nowymi blokami. W Sanoku nie brakowało także ludzi bogatych, inwestujących w wydobycie ropy, czy kolej żelazną, robiących międzynarodowe interesy, dla których przygraniczne miasto stanowiło idealne środowisko.

W ścisłym centrum Sanoka stoi do dziś wiele okazałych kamienic. Kiedy odwiedzić sanockie BWA, w futrynie Sali wystawienniczej widnieje ślad po mezuzie. Kronikarzem tamtych czasów był znakomity pisarz i poeta Kalman Segal. To od niego sanocka młodzież rozpoczęła swoją przygodę z historią tutejszych Żydów.

Podczas zajęć Szkoły Dialogu w I LO im. KEN w Sanoku była okazja do pogłębienia wiedzy o społeczności, ale także o kulturze i religii żyjących tu niegdyś Żydów. „Nie dość, że nauczyliśmy się o kulturze, religii oraz życiu Żydów, to jeszcze teraz będziemy mogli przekazać ją dalej” – stwierdziła z dumą Oliwia, uczestniczka Szkoły.  Uczniowie, w ramach projektu, rozwinęli przygotowaną wcześniej grę miejską, w której za pomocą różnych zmysłów można było doświadczać obecnego tu niegdyś żydowskiego świata. Pojawiły się więc śpiewane przez uczniów pieśni z towarzyszeniem gitary, były tańce i poczęstunek.

By unowocześnić grę uczniowie użyli kodów QR.

Dzięki temu uczestnicy, po ściągnięciu mapy ze specjalnie przygotowanej strony, mogli przejść całość trasy samodzielnie. Finałem był sprawdzający wiedzę quiz. W ramach uczniowskiego projektu  powstał też mini przewodnik po miejscach związanych z kulturą żydowską adresowany do wszystkich mieszkańców.

Oprócz radości i satysfakcji ze wspólnego działania uczniowie mieli jednak także gorzkie refleksje – niestety, nie wszyscy mieszkańcy Sanoka okazali się otwarci, zdarzały się nieprzyjemne sytuacje, które dały wszystkim do myślenia.
Szkoła Dialogu to nie tylko okazja do poznawania tego, co minione. „Warsztaty wpłynęły na mój osobisty sposób patrzenia na swoją tożsamość. Uświadomiły mi sytuację Żydów po wojnie oraz w jej czasie” – stwierdził jeden z uczestników. Można więc powiedzieć, że poznajemy wspólnie przeszłość, by nieco inaczej i bardziej świadomie być tu i teraz.

Fot. Ewelina Bartosik, Marcin Krotla

Program Szkoła Dialogu w Sanoku został zrealizowany dzięki wsparciu AMTRA LTD.

Projekt sfinansowany ze środków Friends of the Forum, Conference on Jewish Material Claims Against Germany oraz darowizn od osób prywatnych i instytucji wspierających Forum Dialogu w Polsce i za granicą.

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.