Sędziszów Małopolski

Liceum Ogólnokształcące im. P. Skargi
w Sędziszowie Małopolskim

„Jest to ciekawe wydarzenie, ponieważ pokazało mi ono przeszłość mojego miasta. Zacząłem się tym więcej interesować. Myślę, że jest to dobry pomysł, takie projekty, ponieważ przypominają nam o przeszłości, a nie warto o niej zapominać. Każdy powinien wiedzieć, jak żyli nasi przodkowie i jak byli traktowani”. Młodzież z liceum w Sędziszowie Małopolskim w ramach projektu „Szkoła Dialogu” zgłębiała historię swojego miasta, również w tych aspektach związanych ze społecznością żydowską, o której wcześniej wiedzieli niewiele.

Sędziszów Małopolski to miasto leżące na Podkarpaciu. Historia Żydów zaczyna się tam w XVII wieku. Zostali oni bowiem zaproszeni przez ród Potockich, aby wspomóc rozwój miasta. W kolejnym wieku społeczność żydowska liczyła już trzecią część wszystkich mieszkańców, później liczby te naprzemiennie spadały i rosły, tak, aż pod koniec XIX wieku Żydzi stanowili już połowę mieszkańców. W mieście znajdowały się dwie synagogi, mykwa, cmentarz oraz żydowska szkoła. Żydzi sędziszowcy zajmowali się zazwyczaj rzemiosłem, handlem i usługami, angażowali się również w życie polityczne i tak od końca XIX wieku funkcję zastępcy burmistrza pełnił zazwyczaj Żyd. W międzywojniu działało także Bractwo Pogrzebowe (Chewra Kadisza), Stowarzyszenie Kupców, organizacja syjonistyczna „Ha-Szachar”, zespół teatralny i biblioteka. Prześladowania Żydów zaczęły się już w 1939 roku, choć samo getto utworzono dopiero w roku 1941, zaś w 1942 zlikwidowano je. Żydzi z Sędziszowa Małopolskiego początkowo zostali przewiezieni do getta w Dębicy, stamtąd część trafiła do obozu pracy przymusowej w Pustkowie, większość jednak zginęła w obozie zagłady w Bełżcu. Wojnę przeżyło 30 Żydów dzięki pomocy polskich sąsiadów. Grupa projektowa bardzo zainteresowała się historią swojego miasta. Już od początku warsztatów widać było ich chęci i zaangażowanie we wspólną pracę. Liceum, do którego uczęszczają uczniowie słynie w okolicy z teatru szkolnego.

Wielu uczniów jest z nim związana, dlatego podczas warsztatów trenerzy wykorzystywali także metody pracy dramą. Zaowocowało to zintegrowaniem wszystkich uczestników, jak i otwartością młodzieży – zarówno do pracy warsztatowej, jak i dyskusji. Sami uczestnicy bardzo doceniali aktywne metody prowadzenia zajęć, również pisali o tym w listach: „Całokształt jak i każdy szczegół dopracowany w warsztatach był czymś, co będę wspominać bardzo miło i z pewnością tego nie zapomnę. Żadna lekcja historii czy wiedzy o społeczeństwie nie pokazała mi tyle ciekawostek i wiedzy o historii co te warsztaty”. Uczestnicy bardzo doceniali na zajęciach również pracę w grupie. Na warsztatach ich działania jednak się nie skończyły. Przygotowując swój własny projekt uczniowie dzielili się tak zadaniami, aby każdy był za coś odpowiedzialny, więc zaangażowani byli prawdopodobnie wszyscy. „Ten projekt jest fajną inicjatywą, ponieważ możemy wspólnie popracować, stworzyć coś razem. Na pewno też dzięki temu nauczyliśmy się pracy w grupie, podzielności obowiązków i tego, że w grupie możemy zdziałać więcej niż samodzielnie” – pisała uczestniczka programu. Efektem wysiłków młodzieży była wycieczka z elementami gry miejskiej pt. „Odkrywamy historię naszego miasta”. Zadedykowali ją gimnazjalistom. Jak możemy przeczytać w stworzonym przez nich regulaminie: „Celem Gry jest przybliżenie jej uczestnikom informacji dotyczących historii miasta, w szczególności historii ludności żydowskiej, która w przeszłości stanowiła dużą grupę mieszkańców Sędziszowa Małopolskiego”. Zadanie jednak nie było takie proste ze względu na bardzo małą ilość informacji o przeszłości miasta, a także o społeczności sędziszowskich Żydów. Uczestnicy postanowili jednak zebrać wywiady od innych mieszkańców swojego miasta. Postarali się także o różne rekwizyty, które pomogły im przybliżyć kulturę i historię Żydów z ich miasteczka.

fot. M.Ogniewska-Małecka, A.Gąsecki

Zaproszeni goście dowiedzieli się wiele o kulturze żydowskiej, zwyczajach i tradycji, ale także zobaczyli, gdzie dawniej stała synagoga, dom modlitwy czy żydowska szkoła. Organizatorzy pokazali również budynek, w którym znajdowało się żydowskie Towarzystwo Wspólnego Kredytu, na jakim obszarze znajdowało się getto oraz zniszczony przez Niemców cmentarz, na którym została jedna macewa oraz pomnik upamiętniający społeczność żydowską Sędziszowa. Gimnazjaliści nie byli jednak tylko biernymi słuchaczami, ale zostali zaktywizowani przez starszych kolegów. Podczas pobytu w punktach kontrolnych musieli rozwiązywać zadania związane z koszernością i żydowską kuchnią, świętami, symbolami judaizmu, a także z alfabetem hebrajskim. Przyglądali się również literaturze i tekstom modlitewnym oraz sprawdzali wiedzę dotyczącą topografii ich miasta. 

Usłyszeli także prawdopodobnie po raz pierwszy o żydowskiej drużynie piłkarskiej Hagibor, która grała w ich mieście.

Goście sędziszowskich licealistów mogli skonfrontować swoje wyobrażenia o dawnym mieście z pokazującym Sędziszów Małopolski filmem dokumentalnym nakręconym w 1935 roku. Na koniec spotkania organizatorzy i uczestniczy wspólnie zatańczyli tradycyjny taniec żydowski. Odbiór projektu uczestników „Szkoły dialogu” był bardzo dobry – podobał się zarówno zaproszonym gimnazjalistom, jak i przypadkowym mieszkańcom, którzy spotkali ich tego dnia w mieście. Podsumowaniem ich pracy, ale także wrażeń odbiorców jest film udostępniony w Internecie.

Dzięki warsztatom dowiedziałam się wielu nowych informacji oraz poznałam poglądy różnych osób, co otworzyło mi oczy na wiele nowych spraw. Pomogły mi poznać kolegów z klasy, ale i siebie, co jest niezmiernie ważne. Zajęcia uczą szacunku do innych osób, nieważne czy są inni od nas, czy nie.

Uczestniczka warsztatów

W mojej miejscowości nie wiedziałem, że kryje się aż tak dużo zapomnianej historii, która była praktycznie na wyciągnięcie ręki. Według mnie historia o twoich przodkach powinna być przybliżona we wszystkich miejscowościach, gdzie ludność żydowska przebywała.

Uczestniczka warsztatów

Do tej pory nie wiedziałam nic o wyznawcach judaizmu, a teraz mogę śmiało podzielić się moimi wiadomościami.

Uczestniczka warsztatów

Sędziszów Małopolski

Szkoła:
LO im. Piotra Skargi w Sędziszowie Małopolskim
Uczniowie:
klasa II
Trenerzy:
Magdalena Ogniewska-Małecka, Adam Gąsecki

Darczyńcy

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

logo 2

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.