Siedlce
Zespół Szkół nr 1
Zespół Szkół nr 1
Przygotowali nie jedną, ale trzy trasy wycieczki „Szlakiem siedleckich Żydów”. Do odkrywania historii Żydów zaprosili rówieśników. Dodatkowo przygotowali prezentację multimedialną i wydali przewodnik po żydowskich Siedlcach. Nawiązali współpracę z oddziałem PTTK. Wszystkie te działania gimnazjalistów w Siedlcach są efektem udziału w programie Szkoła Dialogu. Jak mówi Michał, jeden z uczestników warsztatów: „Spotkania nauczyły mnie, że historia jest bardzo ważna, że trzeba o niej pamiętać.”
Historia siedleckich Żydów sięga XVI w. Wtedy zaczęli się tu osiedlać pierwsi żydowscy mieszkańcy. W 1794 r. wybudowali pierwszą synagogę, w 1859 r. kolejną. W tym czasie stanowili już ponad 70 proc. ogółu mieszkańców. Mieli swoje gazety: „Szedlesker Wochnblat” i „Dos Szedlesker Lebn”, szpital i szkoły. W 1906 r. carskie wojsko rosyjskie dokonało pogromu ludności żydowskiej, zmarło wtedy około 100 osób. Po I wojnie światowej miasto znów prężnie się rozwijało, choć Żydzi stanowili wtedy już tylko połowę mieszkańców. Powstały nowe żydowskie drukarnie, kilka nowych księgarni, wiele zakładów usługowych. Żydzi prowadzili w Siedlcach piekarnie, zakłady złotnicze i składy żelazne. Hotele, restauracje, cukiernie, a także dwie apteki, trzy młyny i jedną herbaciarnię.
Cała ta przedsiębiorczość została zduszona przez Niemców wraz z nastaniem okupacji w okresie II wojny światowej. W wigilijną noc z 24 na 25 grudnia 1939 r. Niemcy spalili synagogę, a w 1940 r. utworzyli w mieście getto. W sierpniu 1942 r. wywieziono około 10 tys. Żydów do ośrodka zagłady w Treblince, pozostałych pozostawiono w obozach pracy przymusowej. Do listopada 1942 r. wszystkich Żydów rozstrzelano na terenie cmentarza żydowskiego. Dziś o żydowskim życiu w Siedlcach świadczy budynek szkoły Talmud-Tora przy ul. Browarnej 4, stare kamienice w centrum miasta, niektóre ze śladami po mezuzach, oraz tabliczki, na których pod numerem domu umieszczono także nazwisko prawnego właściciela nieruchomości. Jest dawny zakład fotograficzny Adolfa Gancwola, dawny Dom Starców i Kalek Żydowskich, cmentarz żydowski z około tysiącem macew oraz dwie tablice pamiątkowe przy ul. Joselewicza.
Gimnazjaliści z Siedlec biorący udział w warsztatach stanowili bardzo zgraną i ambitną grupę. Jak sami twierdzą, dowiedzieli się wielu ciekawych informacji i zdali sobie sprawę, że w historii ich miejscowości znaczną rolę odgrywali dawni żydowscy mieszkańcy. Podobało im się zarówno wyszukiwanie informacji, jak i fakt, że mogli spojrzeć na Siedlce w trochę inny niż do tej pory sposób.
„Możliwość poszerzenia własnych horyzontów jest dla mnie czymś nadzwyczajnym, zwłaszcza przy miłej atmosferze panującej na zajęciach” – mówi Gabrysia, jedna z uczestniczek programu Szkoła Dialogu. Już podczas warsztatów uczniowie bardzo dokładnie podzielili się zadaniami. W czasie przygotowań do wycieczki korzystali ze źródeł internetowych, z książki p. Edwarda Kopówki, dyrektora Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince, który był gościem podczas jednego ze spotkań Szkoły Dialogu, a także z zachowanego albumu przedwojennego siedleckiego fotografa Adolfa Ganiewskiego (Gancwola).
Podczas zorganizowanej wycieczki uczniowie starali się w atrakcyjny sposób przekazywać zdobytą wiedzę. Uczestnicy wycieczki udali się do budynku Talmud-Tory na ul. Browarnej. Do synagogi na ul. Piłsudskiego i do chederu na ul. Joselewicza. Następnie na miejsce dawnego cmentarza żydowskiego przy skrzyżowaniu ul. bp. Świrskiego i Berka Joselewicza i do domu modlitwy na ul. Świrskiego. I dalej: do kamienicy ze śladem po mezuzie na ul. Kochanowskiego. Do Szpitala Żydowskiego na ul. Armii Krajowej i do Domu Starców i Kalek Żydowskich oraz zakładu fotograficznego Gancwola przy ul. Sienkiewicza. Treści przekazywane przy każdym przystanku wycieczki zawierały ciekawe informacje o religii i kulturze Żydów, rozdano również specjalnie napisane na tę okazję przewodniki, opisujące zwiedzane obiekty.
Wreszcie na zakończenie wycieczki odbył się test wiedzy nabytej podczas spaceru, po którym zwycięzców nagrodzono słodkimi upominkami.
„Dobrze jest spojrzeć na miasto, w którym się mieszka 14 lat, z historycznego punktu widzenia. Robi się ono takie tajemnicze, ciekawsze, zagadkowe” – mówili uczestnicy wycieczki. „To, co mnie zaskoczyło, to to, że nie zdawałam sobie sprawy, że naród żydowski stanowił tak liczną wspólnotę w naszym mieście. Miejsca, które dziś zobaczyłam, może już setny raz, są miejscami związanymi z siedleckimi Żydami. Nie miałam takiej świadomości…” – dodawali inni.
Autorzy wycieczki „Szlakiem siedleckich Żydów. To, co pozostało…” mogą być z siebie dumni. Udało im się zainteresować swoim projektem zarówno uczniów, jak i nauczycieli siedleckich szkół, a także lokalny odział PTTK. Efektem działań uczestników siedleckiej Szkoły Dialogu jest także ciekawie zmontowany film z trasy przeprowadzonej wycieczki oraz multimedialna prezentacja, która może posłużyć do dalszego dzielenia się wiedzą nabytą podczas udziale w programie Szkoła Dialogu.
Szkoła:
Zespół Szkół nr 1 w Siedlcach
Uczniowie:
I i II klasa
Nauczycielka:
Anna Sulej
Ekspert:
Edward Kopówka
Trenerzy:
Agata Jujeczka, Stanisław Niemojewski
Więcej informacji o Siedlcach znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:
Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
