Wąchock
Publiczne Gimnazjum im. mjr. Jana Piwnika "Ponurego"
Publiczne Gimnazjum im. mjr. Jana Piwnika "Ponurego"
Choć niewiele o nim wiadomo, Abram Lewi Pinkwas – fotograf i szklarz urodzony w 1904 roku w Wąchocku – stał się głównym przewodnikiem po przedwojennej historii miasteczka. W jego postać wcielił się jeden z uczniów Publicznego Gimnazjum im. mjr. Jana Piwnika „Ponurego”. Szkoła ta już po raz drugi brała udział w warsztatach Szkoły Dialogu.
Gdy Abram Lewi Pinkwas miał 7 lat, w Wąchocku powstała gmina żydowska. W tym samym roku wybudowano cmentarz żydowski, trochę później mykwę oraz synagogę. Wcześniej Żydzi z Wąchocka podlegali kahałowi w Szydłowcu, a następnie w Iłży i Wierzbniku. W 1929 roku wąchockich Żydów ponownie włączono do gminy w Wierzbniku. Żydzi zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem. Ojcem Pinkwasa był Mordka Lewi i podobnie jak jego syn później – był szklarzem. Inni handlowali tekstyliami, skórami, artykułami spożywczymi albo mieli swoje warsztaty: krawieckie, rymarskie, stolarskie czy szewskie. W przededniu II wojny światowej stanowili 20% mieszkańców Wąchocka. 22 października 1942 roku zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince.
Przed wyjazdem kilka zdjęć i dokumentów z rodziny Lewiego zostało przekazanych mieszkance Wąchocka z prośbą, by oddała je Żydom, kiedy wrócą do Wąchocka… Kopie fotografii rodziny Abrama Lewiego Pinkwasa oglądali uczniowie podczas warsztatów Szkoły Dialogu.
Zajęcia przybliżyły uczniom żydowską historię miejscowości, a ich uwaga skupiła się głównie na postaci Pinkwasa, którego wraz z żoną i trójką dzieci lub z grupą innych mężczyzn mogli oglądać na dawnych fotografiach. Konkretne postacie, które kilkadziesiąt lat temu zamieszkiwały ich miasto, otworzyły oczy gimnazjalistów na zupełnie inny świat, jakim była przedwojenna Polska. Przygotowując się do wycieczki wieńczącej ich udział w programie Szkoły Dialogu, uczniowie korzystali z różnorodnych źródeł – archiwów, bibliotek, muzeum, rozmawiali też z najstarszymi mieszkańcami Wąchocka. Dzięki rozmowie z Anną Perchel, pamiętającą przedwojenne czasy, dowiedzieli się, jak wyglądało codzienne życie w przedwojennym sztetlu.
16 listopada uczestnicy Szkoły Dialogu przeprowadzili wycieczkę śladami wąchockich Żydów. W wydarzeniu wzięli udział ich młodsi koledzy i koleżanki z pierwszej klasy, nauczyciele oraz dyrekcja szkoły. Jeden z uczniów, Krzysztof Mąka, przybliżył historię wąchockich Żydów, wcielając się w rolę Abrama Lewiego Pinkwasa. W trakcie wycieczki przywołana została też postać Jana Cioka, mieszkańca Wąchocka uhonorowanego w 1993 roku tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Zebrani udali się do miejsca, gdzie znajdowała się jatka, i tam uczniowie wytłumaczyli gościom zasady koszeru.
Wszyscy przeszli następnie pod budynek dawnej synagogi. Widok był przygnębiający – budynek w ruinie, z zawalonym dachem, bez szyb, z wypadającymi cegłami i otoczony śmieciami. Niełatwo było wyobrazić sobie jego dawną wspaniałość, w czasach kiedy modliła się w nim rodzina Lewiego, jeszcze zanim Niemcy zniszczyli synagogę.
Uczniowie przeszli następnie pod dom, w której niegdyś mieszkał jeden z najbogatszych Żydów w Wąchocku. Kolejnym punktem wycieczki był kirkut. Uczestnicy spaceru oglądali kamienne macewy, a gimnazjaliści opowiedzieli im o historii i znaczeniu tego miejsca dla Żydów. Wszyscy z ciekawością wysłuchiwali objaśnień dotyczących symboli umieszczonych na nagrobkach. Co znaczą ręce, co skarbonka, co lew, a co drzewo. Następnie wszyscy udali się pod kościół, gdzie podczas wojny proboszcz, z pomocą mieszkańców, ukrywał Żydów. Ostatnim punktem na trasie wycieczki był budynek szkoły, do której uczęszczały żydowskie dzieci, również córka Pinkwasa, jak można zobaczyć na fotografii z czerwca 1938 roku.
Tu kończy się wycieczka, lecz nie kończy się udział wąchockiego gimnazjum w Szkole Dialogu. W kolejnym roku kolejni uczniowie znów wyruszą śladami żydowskich mieszkańców Wąchocka.
Na zajęciach dowiedziałam się o kulturze żydowskiej jak i o rodzinach żydowskich w Wąchocku (…) Zajęcia te skłoniły mnie to poszukania informacji na temat Wąchocka, w którym kiedyś żyli Żydzi. Wiem, że zdobyte przeze mnie informacje na temat Żydów i ich kultury kiedyś mi się przydadzą. Warsztaty były fajnym doświadczeniem.
Żaneta, uczestniczka warsztatów
Szkoła:
Publiczne Gimnazjum im. mjr. Jana Piwnika „Ponurego”
Wyróżnienie:
II miejsce na Gali Szkoły Dialogu 2013
Uczniowie:
klasa IIb
Nauczycielka:
Katarzyna Szlęzak
Trenerzy:
Małgorzata Kruszewska, Stanisław Niemojewski
Program Szkoła Dialogu w Wąchocku został zrealizowany dzięki wsparciu SHIRLEY i HENRY’EGO HACKELÓW.
Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
