Wąchock
Publiczne Gimnazjum im. mjr. Jana Piwnika "Ponurego"
Publiczne Gimnazjum im. mjr. Jana Piwnika "Ponurego"
Na tle burego nieba i milczących grobów 15-latek wskrzesza mikrohistorię wąchockich Żydów – to fragment artykułu dziennikarki „Gazety Wyborczej” pod tytułem W szczelinie. Magdalena Grochowska opisuje, jak uczeń gimnazjum publicznego w Wąchocku, absolwent programu Szkoła Dialogu, oprowadza ją śladami żydowskich mieszkańców miasta: Wie, gdzie mykwa, bożnica, jatka i dom rzezaka; kto biedny, a kto bogaty. I że cała Wielkowiejska była żydowska.
Żydzi mieszkali w Wąchocku od XVIII wieku. W 1921 roku stanowili 19% ludności. W mieście istnieje kirkut przy ulicy Krzemienica, odnowiony w 2006 roku z funduszy Rafaela Fafermana, który urodził się w Wąchocku.
Przy ulicy Kolejowej stoi synagoga, dawniej miejsce modlitwy, dziś opuszczony budynek. W budynku szkoły podstawowej, obok gimnazjum, w którym odbyły się warsztaty Szkoły Dialogu, istniała szkoła żydowska. Wszystko to trenerzy Forum Dialogu próbowali przekazać uczniom Gimnazjum im. mjr. Jana Piwnika „Ponurego”. Wcześniej nic o Żydach nie wiedziałem. A dziadkowie o nich nie wspominali – mówi Piotr Stachowicz, bohater wspomnianego artykułu i jeden z uczestników programu. Uczniowie zainteresowali się tematem, chcieli dowiedzieć się więcej. Najlepiej z pierwszej ręki. Na zajęcia zaprosili p. Annę Perchel.
Pani Anna prowadzi sklep przy rynku. Z chęcią opowiada o przedwojennych latach w Wąchocku. W dzieciństwie mieszkała na ulicy Wielkowiejskiej 10. Jej sąsiadami były żydowskie rodziny Fafermanów, Lejbusia Pracownika, Jankielów. Z kilkoma Żydami chodziła do szkoły, między innymi Rafaelem Fafermanem, fundatorem nowego kirkutu, synem rabina, oraz trzema innymi Żydówkami. Zdążyła ich dobrze poznać, gdyż wspólne lata szkolne trwały od 1933 roku aż do wojny. Pani Anna opowiada, a uczniowie słuchają i mają świadomość, że są w stanie zachować te cenne informacje, które wkrótce mogą przepaść. Postanawiają opowiedzieć o nich młodszym kolegom i koleżankom ze szkoły.
16 listopada klasa II zaprasza młodszych uczniów na spacer po żydowskim Wąchocku.
Odwiedzają cmentarz żydowski, tłumaczą kolegom znaczenie symboli przedstawione na macewach, udają się do budynku dawnej synagogi i na rynek, gdzie pod numerem 14 mieszkał pan Faferman, a obok niego pani Perchel. Przechodzą ulicą Wielkowiejską, gdzie koncentrowało się życie żydowskie, wskazują dawną jatkę i dom rzezaka na placu mjr. „Ponurego”. Jak napisze później pani Grochowska, opowieść ta ma ludzki wymiar; twarz Binsztoków, Hechtów i Marmurków; zapach sklepu łokciowego i piekarni. W ramach podsumowania programu uczniowie przygotowują broszurę z informacjami o dziedzictwie żydowskim w Wąchocku, którą zamieszczają w Internecie – to dzięki niej dwa lata później staną się bohaterami wspomnianego artykułu Gazety Wyborczej.
Szkoła:
Publiczne Gimnazjum im. mjr. Jana Piwnika „Ponurego”
Uczniowie:
klasa IIb
Nauczycielka:
Katarzyna Szlęzak
Trenerzy:
Michał Majewski, Monika Oszmaniec
Projekt zrealizowany dzięki wsparciu The Rothschild Foundation Europe.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
