Wyszków

Ani budynek dawnej murowanej synagogi na rogu Kościuszki i Wąskiej ani drewnianej synagogi przy ulicy Strażackiej nie zachował się do naszych czasów. Cmentarz żydowski znajduje się na końcu ulicy Łącznej. Większość macew została podczas wojny wykorzystana do umocnienia brzegów rzeki Strugi i wybrukowania placu przed siedzibą gestapo przy ulicy Zakolejowej. Po wojnie teren cmentarza był wykorzystywany przez mieszkańców jako pole uprawne. W latach 90. staraniem ŻIHu i potomków Żydów wyszkowskich teren udało się ogrodzić i wybudować lapidarium. Tajemnica kryjąca się w tym co ocalałe i tym co zapomniane z pewnością zainspirowała uczniów do intensywnych poszukiwań lokalnej historii jak również zaprojektowania ciekawych wydarzeń w ramach projektu. W warsztatach jak i całym projekcie wzięło udział 25 uczniów, którzy nie tylko przyswoili dużo nowej wiedzy dotyczącej historii i kultury Żydów polskich, ale przede wszystkim umiejętnie wykorzystali ją w praktyce i dodatkowo nabyli nowe, przydatne umiejętności. Wycieczka odbyła się 19.12.2017  i została zaplanowana w formie gry miejskiej.   Za jej przygotowanie i realizację odpowiadała klasa 3 LEB wraz z opiekunem projektu p. Robertem Szulęckim. Uczestnikami wycieczki byli uczniowie 2 klasy LOL wraz z opiekunami p. Adamem Mickiewiczem i p. Krzysztofem Ostrowskim. O godzinie 9:00, zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, uczestnicy spotkali się w sali nr 8 z wykonawcami projektu. Klasa 2 LOL została podzielona na trzy kilkuosobowe grupy, które musiały wybrać swoich liderów i wymyślić nazwę swojego zespołu. Do rywalizacji stanęły więc trzy drużyny “Białe róże”, “Mandarynki” oraz “Obwarzanki”  Zostały im przedstawione: zasady gry, jej główny motyw oraz planowany przebieg. Za każde poprawnie wykonanie zadanie, grupy otrzymywałay punkty które zadecydowały o ostatecznym wyniku. Temat gry dotyczył Żydów zamieszkałych niegdyś w Wyszkowie i jego okolicach, a zadaniem grup było podążanie szlakiem, wyznaczonym przez klasę 3 LEB na podstawie miejsc ściśle związanych z ich życiem na terenie Wyszkowa. 

fot. K.Niewczas, K.Czajkowska-Łukasiewicz

Twórcy gry bardzo dobrze zaplanowali ją logistycznie, aranżując wyjście grup o różnych porach, tak by każda z grup mogła wykonywać zadania indywidualnie na każdej ze stacji. Po wyjściu pierwszej grupy, organizatorzy przygotowali dla pozostałych osób zadanie polegające na narysowaniu mapy przedwojennego Wyszkowa. W międzyczasie po dwie osoby z grupy drugiej i trzeciej zostały poproszone, aby odpowiedzieć na pytania dotyczące ich poziomu wiedzy na ten temat. Uczniowie przyznali, że nie mieli pojęcia o tak licznej obecności ludności żydowskiej na terenie Wyszkowa i nie znali postaci takich jak np. Mordechaj Anielewicz. Dodali, że projekt i sama wycieczka zapowiadają się bardzo ciekawie. Pierwszym przystankiem na trasie była Biblioteka Miejska oraz przygotowana tam wystawa o tematyce żydowskiej. Wystawa autorstwa pana Mirosława Powierzy była bardzo dobrze przygotowana zarówno pod względem merytorycznym jak i wizualnym. W jej realizację zostali zaangażowani uczniowie klasy 3LEB. Grupy po wysłuchaniu faktów i ciekawostek z życia Żydów w Wyszkowie zostali zapytani przez przedstawicieli klasy 3 LEB o zapamiętane informacje, a cztery osoby wytypowane zostały do zadania specjalnego, polegającego na ułożeniu wiersza w oparciu o usłyszane przed momentem fakty. Po wykonaniu tych dwóch czynności wyruszyli oni w dalszą drogę, do następnego punktu, w którym przed wojną mieściła się synagoga. Czekały tam na grupę kolejne osoby, które przybliżyły uczniom historię tego miejsca oraz funkcję jaką pełniło w tamtych czasach. Grupa po wysłuchaniu wszystkich informacji została poproszona o odpowiedzi do kolejnych łamigłówek i zagadek. Widać było, że członkowie grupy dobrze ze sobą współpracowali i uważnie słuchali przekazywanych informacji. Następnym punktem gry miejskiej był pomnik poświęcony postaci Mordechaja Anielewicza, który znajduje się w pobliżu miejsca, gdzie przed wojną mieszkał przywódca powstania w getcie warszawskim. Uczestnicy wysłuchali opowieści, faktów i ciekawostek biograficznych. Następnie odpowiadali na zadane im pytania oraz rozwiązywali zagadki logiczne, nawiązujące do tematyki żydowskiej. Po wykonanym zadaniu grupy udały się na dawny rynek wyszkowski. Dawniej większą część sprzedawców stanowili właśnie Żydzi. Następnie ruszyli w kierunku wyszkowskiego cmentarza żydowskiego – Kirkutu, który był ostatnim miejscem wycieczki.

Po przebyciu dość wymagającej trasy, uczestnicy dotarli do celu. W tym punkcie przybliżona została historia założonego na początku XIX wieku, a zniszczonego pod koniec pierwszej połowy XX, cmentarza żydowskiego. Uczniowie wysłuchali faktów i ciekawostek o tym miejscu, zapoznali się z pamiątkowymi tablicami oraz macewami, które przetrwały. Tym razem mieli za zadanie odnaleźć symbole żydowskie, które były umieszczane przez Żydów na płytach nagrobnych. Osoby obecne przy punkcie objaśniły uczniom znaczenie poszczególnych, zauważonych przez nich znaków, a następnie odpowiedzieli na pytania. Po ostatnim zadaniu grupy wyruszyły w drogę powrotną do szkoły. Uczniowie, po dotarciu na miejsce, zostali przywitani przygotowanymi przez klasę 3LEB plackami ziemniaczanymi – latkes, które były popularnym posiłkiem wśród ludności żydowskiej oraz gorącą herbatą i chałką z lemon curd. Uczestnicy wycieczki wraz z organizatorami i opiekunami odpoczywali w miłej atmosferze przy posiłku, podczas gdy liczone były zdobyte przez nich punkty. Wkrótce po zakończeniu posiłku, pan Robert Szulęcki podsumował grę miejską, a następnie głos zabrał wicedyrektor Adam Mickiewicz i mówił o znaczeniu Żydów w historii Wyszkowa. Następnie klasa 3 LEB ogłosiła zwycięzców, którymi została grupa trzecia, o wybranej przez siebie nazwie ,,Obwarzanki”. Zostali oni nagrodzeni upominkami w postaci książek tematycznych, dotyczących historii Wyszkowa. Zwieńczeniem całej akcji było obejrzenie filmu, w którym Bolesław Wolski syn przedwojennego burmistrza Wyszkowa Stanisława Wolskiego opowiada o latach wojennych spędzonych wraz z rodzina w Wyszkowie. Przedstawił on słuchaczom historię Żydów żyjących na terenie Wyszkowa, jak byli traktowani i z jakimi trudnościami musieli się zmagać. Wspomina, również okoliczności uratowania przez jego rodziców dwóch zaprzyjaźnionych dziewczyn pochodzenia żydowskiego.  Film wywarł ogromne wrażenie na uczestnikach projektu. Została im przedstawiona historia Żydów z perspektywy kogoś kto był świadkiem tamtych wydarzeń. Poszerzyło to ich zakres wiedzy na ten temat. W toku projektu uczniowie szukali informacji i wsparcia w bardzo wielu źródłach, zarówno w internecie jak i lokalnej bibliotece a także u lokalnych historyków. Wykazali się kreatywnością i dobrze udokumentowali swoje działania dzięki artykułom opublikowanym na stronie internetowej szkoły oraz w prasie lokalnej czy też. audycji w szkolnym radiowęźle. Ponadto bogata dokumentacja fotograficzna posłużyła do stworzenia prezentacji z wycieczki. 

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.