Marek Kołcon

11 kwietnia 2016 roku z uczniami II Liceum Ogólnokształcącego w Zamościu  zorganizowałem na „rampie buraczanej”, miejscu, skąd w czasie wojny odjeżdżały transporty Żydów z zamojskiego getta do obozu zagłady w Bełżcu, uroczystość upamiętniającą siedemdziesiątą czwartą rocznicę pierwszej deportacji. Dwa lata później, 16 października 2018 roku w tym samym miejscu, na przystanku PKP Zamość Starówka, odsłoniliśmy instalację autorstwa rzeźbiarza Bartłomieja Sęczawy, która jest trwałym upamiętnieniem zagłady Żydów w Zamościu. Instalacja składa się  z trzech żeliwnych tablic umieszczonych w płycie peronu, na których znajduje się ten sam tekst po polsku, hebrajsku i angielsku: „Z tego miejsca w 1942 r. odjeżdżały pociągi wywożące Żydów z Zamościa i okolicznych miejscowości do niemieckich nazistowskich obozów zagłady. Ku pamięci Żydów polskich, czeskich, niemieckich i austriackich, mieszkańców getta w Zamościu zamordowanych w latach 1939-1942”. Upamiętnienie powstało przy organizacyjnym wsparciu Urzędu Miasta Zamość. Sfinansowane zostało z grantu Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny oraz darowizn Coordination Committe, Bildungswerk Stanislaw Hantz, Borussia Dortmund Supporters oraz indywidualnych darczyńców z Polski, Danii, Niemiec, Szwecji oraz USA.

Uroczystość rozpoczęła się sesją naukową w zamojskim ratuszu, w sali „Consulatus”. Uczestniczyli w niej Alina Skibińska i Dariusz Libionka z Centrum Badań nad Zagładą Żydów oraz Adam Kopciowski z Zakładu Kultury i Historii Żydów UMCS, autor Zagłady Żydów w Zamościu. W odsłonięciu tablic, na zamojskim Umschlagplatzu uczestniczyli: przedstawiciele władz miasta z prezydentem Andrzejem Wnukiem, naczelny Rabin Polski Michael Schudrich, przewodniczący ziomkostwa zamojskich Żydów w Izraelu Izrael Scheck, przedstawiciele Forum Dialogu, Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny, Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w  Warszawie, Stowarzyszenia Dzieci Holokaustu, Stowarzyszenia Drugie Pokolenie, Państwowego Muzeum na Majdanku, Muzeum – Miejsca Pamięci w Bełzcu, Bildungswerk Stanislaw Hantz, kibice klubu Borussia Dortmund, mieszkańcy Zamościa i młodzież zamojskich szkół.

fot. J.Petelewicz

Wyjaśnienia wymaga udział w uroczystości kibiców Borussi z Dortmundu. Otóż w zamojskim getcie oprócz polskich, przebywali także Żydzi z Czech, Austrii i Niemiec. 30 kwietnia 1942 roku wyruszył z Dortmundu do Zamościa transport 781 niemieckich Żydów. Dotarli do miasta w niedzielę 3 maja. Zanim transport z Dortmundu wyruszył do Zamościa, przeznaczeni do wysiedlenia Żydzi zostali umieszczeni na stadionie Borussi Dormund.

Od kilku lat kibice klubu dbają o pamięć o deportowanych do zamojskiego getta. Co roku, 30 kwietnia odbywa się w Dortmundzie uroczystość upamiętniająca tamte tragiczne wydarzenia. Odwiedzają także Zamość i Bełżec, gdzie deportowani w 1942 roku zostali zamordowani.