Tarnowskie Góry

Udział w programie był szansą na uzupełnienie tej wiedzy.
Trenerki Forum Dialogu opowiedziały licealistom o żywej społeczności żydowskiej w XIX w.: o utworzonym wtedy Towarzystwie Opieki nad Chorymi, Bractwie Pogrzebowym Chewra Kadisza, Żydowskim Towarzystwie Gimnastyczno-Sportowym Makabi oraz Organizacji Syjonistycznej. O asymilacji z kulturą niemiecką, o emigracji na Zachód w latach dwudziestych XX w. W końcu o dramatycznych wydarzeniach wojny: spaleniu synagogi przez Niemców w 1939 r., konfiskacie żydowskiego mienia rok później, wywózce do gett w Będzinie, Częstochowie, Dąbrowie Górniczej, Krakowie, Sosnowcu i Zawierciu i ostatecznie transporcie do obozu Auschwitz-Birkenau w 1942 r.
Na ostatnim warsztacie Szkoły Dialogu uczniowie gościli p. Krzysztofa Gwoździa, autora wielu opracowań na temat historii Tarnowskich Gór, który dostarczył im ciekawej wiedzy dotyczącej tarnogórskiej gminy żydowskiej. Mówił o tym, że w tarnogórskiej synagodze nie było babińca i kobiety wbrew tradycji modliły się z mężczyznami w sali głównej. Że mykwa służyła również miejscowej społeczności jako łaźnia publiczna. Że na cmentarzu żydowskim pochowani są także ewangelicy.

W ramach przygotowań do samodzielnego projektu uczniowie pojechali do Żarek, by zobaczyć jeden z najlepiej w województwie zachowanych żydowskich cmentarzy. Na kirkut przyjechała też specjalnie dla licealistów p. Katarzyna Kulińska, przedstawicielka Urzędu Miasta i Gminy Żarki, by opowiedzieć młodzieży o historii cmentarza.

Przed zaplanowaną na 2 czerwca wycieczką śladami tarnogórskich Żydów uczniowie wydrukowali zaproszenia, upiekli hamantasze, pozyskali chałki od lokalnej piekarni, zaprosili media. W końcu nadszedł wielki dzień. Przyniesie stres i zmęczenie, ale przede wszystkim dumę i satysfakcję. O godzinie 17.30 uczniowie zapraszają swych gości do zwiedzania miejscowego kirkutu, miejsca na co dzień niedostępnego dla mieszkańców. „Niech będzie wywyższone i poświęcone Imię Jego, wielkie w świecie, który sam stworzył według swojej woli. Niechaj ustanowi swe królowanie, niechaj sprowadzi wyzwolenie, niechaj ześle już wkrótce Mesjasza” – recytuje na cmentarzu „Kadisz Sierocy” Kamil. Przy bramie cmentarza nadal stoi budynek z czerwonej cegły z witrażami w oknach – to siedziba Chewra-Kadischa, tłumaczą zebranym licealiści. Na placu targowym nie pozostaje nic innego jak tylko wskazać na pomnik pamięci w kształcie obelisku i pokazać synagogę na zdjęciach. Dalej ul. Zamkowa. Niegdyś prawie w całości należała do rodziny Panofskich.

Na jednej z kratek bramy można jeszcze zobaczyć wyraźne inicjały A.P. – Albert Panofski. Ulica Krakowska też kiedyś była żydowska – tu była apteka Aeskulap Panofskiego, księgarnia Adolpha, sklep żelazny Schaflera – wymienia jednak z uczennic. O Związku Panien i Komitecie Mężów opowiada zaskoczonym uczestnikom wycieczki Kamil. W końcu wszyscy docierają na szkolne boisko. To jednak nie koniec, ale ciąg dalszy atrakcji.

Jest więc kiermasz uszek Hammana, projekcja filmu o przedwojennych Tarnowskich Górach, prezentacja animacji o dawnych żydowskich budynkach, nauka jidysz, hebrajskiego i żydowskich tańców. O refleksjach z całego wydarzenia, pozwólmy opowiedzieć samym uczniom: „Praca nad projektem pomogła nam nie tylko zrozumieć, ale przede wszystkim poczuć, że świat nie jest ani jeden, ani nie mówi jednym językiem. Rozmaite głosy rozbrzmiewają wokół nas i od nas zależy, czy ich obcość za zawsze pozostanie poza naszym zasięgiem, czy też stanie się cząstką naszej własnej egzystencji. Śląsk był i jest regionem nader tolerancyjnym wobec Innych – Obcych – Bliźnich. Niestety, historia przerwała tę narodowościową symbiozę, niszcząc bezpowrotnie budowane przez wieki porozumienie. Po śląskich Żydach pozostało jedynie około 60 cmentarzy, kamienic i kilka synagog. Dlatego warto pielęgnować to, co zostało. Przede wszystkim pamięć.”

Więcej informacji o Tarnowskich Górach znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Program Szkoła Dialogu w Tarnowskich Górach został zrealizowany dzięki wsparciu LINDY i JEROME’GO SPITZER’ÓW.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.