Bielsk Podlaski

W centrum stała główna synagoga o wdzięcznej nazwie Jafe Einana, czyli „Ładne Oczy”. Na ul. Orlej – Synagoga Stara, do której chodzili głównie ubodzy rzemieślnicy, a na ul. Bożniczej – synagoga Sza’rej Zion Bet Midrasz, czyli „Bramy Syjonu”. Czwarta synagoga stała na rogu ulic Rynkowej i Puszkina. W tym czasie na ulicach Bielska słychać było jidysz, a w piątek świętowano początek szabatu. Przed wybuchem wojny Żydzi stanowili 38 proc. mieszkańców miasta. W czasie wojny  chronili się tu Żydzi z terytoriów zajętych przez Niemców. Po zajęciu również i tych ziem, Niemcy utworzyli dla Żydów z Bielska i okolicznych miejscowości getto. Po jego likwidacji w 1942 r. kilkuset Żydów zginęło w obozie zagłady w Treblince, innych wywieziono na Majdanek i do Auschwitz.

Okolice Bielska Podlaskiego to nadal jeden z najbardziej zróżnicowanych etnicznie regionów Polski. Mieszkają tam Polacy, Białorusini i Ukraińcy.

Mówi się po polsku, białorusku, w gwarze polskiej. O wielokulturowości, historii miasta i kulturze żydowskiej uczniowie z bielskiego liceum dyskutowali z trenerkami Forum Dialogu w ramach warsztatów Szkoły Dialogu. Spotkali się również z lokalnym historykiem, p. Andrzejem Weresem, oraz z p. Doroteuszem Fionikiem – etnografem, historykiem, redaktorem „Bielskiego Gościńca”. To dzięki pomocy p. Fionika uczniowie dowiedzieli się, gdzie w ich mieście istniało getto, z jego architektury nie zachowało się bowiem absolutnie nic – na terenie getta wybudowano w latach  siedemdziesiątych osiedle. Na miejscu dawnej synagogi stoi lokal gastronomiczny, a na miejscu dawnej mykwy – basen. W jej pobliżu, dzięki staraniom p. Fionika, ustawiono tablicę pamiątkową przypominającą o dawnych mieszkańcach miejscowości. Podczas przygotowań do wycieczki uczniowie napotkali trudność z lokalizacją miejsca egzekucji ostatnich Żydów. W  czasie wycieczki próbnej pomógł im p. Fionik – wskazał  pas zieleni, gdzie w latach  czterdziestych odbyła się ekshumacja.

Uczniowie samodzielnie sięgali też do źródeł historycznych i różnych publikacji, szukali materialnych śladów obecności Żydów w mieście. „Nie wiedziałam, że w Bielsku było tyle rzeczy związanych z tą religią. Chodzimy po nich, nie zdając sobie sprawy, że to była synagoga czy szkoła żydowska. Nic po tym nie zostało, żadnego śladu…”– dziwili się uczniowie. Jedynym materialnym śladem przypominającym o ludności żydowskiej jest kirkut – zachowało się na nim około stu nagrobków.

Podczas wycieczki uczniowie wcielili się w rolę przewodników. Przypomniane zostały dwie bożnice, mykwa, szkoły żydowskie, żydowska grupa teatralna i ostatni rabin Bielska. Gimnazjaliści dzielili się nabytą wiedzą z rówieśnikami, a także reprezentantami władz miasta, którzy przyjęli zaproszenie na wycieczkę. Dzięki opowieściom gimnazjalistów przedwojenny Bielsk Podlaski wrócił na chwilę do życia, a uczniowie z zainteresowaniem spojrzeli na swoje miasto.

Więcej informacji o Bielsku Podlaskim znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.