Jarosław

Byli też lekarzami i rzemieślnikami. Pod koniec XVIII w. mieli dom dla ubogich i bractwo Chewra Kadisza. Na dzisiejszym Podkarpaciu była to druga, po przemyskiej, gmina żydowska pod względem wielkości.
Spis powszechny podaje, że w 1921 r. w Jarosławiu mieszkało 6577 Żydów, czyli prawie 33 proc. mieszkańców miasta. Należała do nich większość sklepów i bazarów. Prowadzili Kółko Gospodarskie Żydowskiego Towarzystwa Rolniczego, Zjednoczony Żydowski Cech Rzemieślniczy, Stowarzyszenie Rękodzielników Żydowskich Jad Charuzim, Żydowskie Stowarzyszenie Oświatowo-Kulturalne „Tarbut” i Towarzystwo Ochrony Zdrowia. Mieli też spółdzielnie kredytowe, zakładali partie polityczne i organizacje syjonistyczne.
We wrześniu 1939 r. Niemcy deportowali około 10 tys. Żydów z Jarosławia i okolic za San, czyli do radzieckiej strefy okupacyjnej. Wywózki trwały sześć dni, ostatnie przeprowadzono jeszcze przed końcem miesiąca. Tych, których nie zabrano, w 1942 r. wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu.

fot. Jolanta Goździk, Michalina Laskowska

Z dawnych lat przetrwały trzy synagogi i gmach Stowarzyszenia Jad Charuzim, w którym teraz jest Miejska Biblioteka Publiczna oraz Państwowe Ognisko Baletowe. Przetrwał też cmentarz z kilkudziesięcioma nagrobkami. Najstarszy, z 1850 r., należy do Szymona Marylesa. Pochowano tam również kilkudziesięciu Żydów zamordowanych w egzekucjach w czasie wojny, między innymi grupę 36 zabitych 1 sierpnia 1943 r. w Wólce Pełkińskiej. W kwietniu 2006 r. został na tym cmentarzu odsłonięty pomnik w formie macewy, upamiętniający jarosławskich Żydów.

W ramach przygotowań część z uczniów poszła spacerem na cmentarz żydowski i tam przygotowała krótkie nagranie mające im pomóc w trakcie wycieczki. Równocześnie jako wstęp do wycieczki młodzież porozwieszała na ścianach budynku swojej szkoły symboliczne plakaty z wydrukowanymi hasłami mającymi sprzeciwiać się dyskryminacji i nietolerancji: „Każdy inny, wszyscy równi”, „Nie mów, że tolerujesz. Po prostu toleruj”, w mieście zaś plakaty zapraszające na wycieczkę. i wysłano też imienne zaproszenia dla konkretnych gości.

Wycieczka rozpoczęła się 14 grudnia o 11.30 w liceum im. Mikołaja Kopernika. W holu szkoły jeden z uczniów krótko opowiedział przybyłym gościom historię Żydów w Jarosławiu, Mówił o tym, czym dla Żydów jest cmentarz, a także dlaczego Żydzi kładą kamienie na grobach zamiast kwiatów i co to znaczy, że cmentarz żydowski jest miejscem nieczystym.
Na rynku jeden z uczniów opowiadał o żydowskich kramach i straganach, o kamienicy Orsettich, w której przed wojną znajdowały się sklepy. Później grupa poszła pod budynek, w którym kiedyś znajdowało się przedszkole żydowskie. W tym samym miejscu uczono hebrajskiego i odbywały się zajęcia gimnastyczne. Wycieczka obejmowała też dom starców i budynek, w którym znajdowało się Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Rękodzielników oraz Dużą Synagogę z 1811 r. i Małą Synagogę. Następnie uczestniczy wycieczki odwiedzili miejsce, gdzie była rzeźnia, mykwa i szkoła, opactwo benedyktyńskie i jeden z budynków, który w czasie wojny znalazł się na terenie getta. Po wycieczce uczniowie otrzymali dużo słów wsparcia i uznania od wszystkich uczestników.

Więcej informacji o Jarosławiu znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.