Małkinia Górna

Wtedy powstała także stacja kolejowa w Treblince (w odległości około 4 kilometrów od Małkini), co potem wpłynie na umieszczenie obozu zagłady w tym właśnie rejonie. Okres międzywojenny to czas intensywnego rozwoju, w Małkini pojawiły się pierwsze zakłady przemysłowe; huta szkła, tartak, wytwórnia lemoniady, rzeźnia, piekarnie. Pracowała również fabryka papy i fabryka urządzeń rolniczych. Na terenie gminy działały dwa młyny wodne na rzece Bug. Duża część ludności tu zamieszkałej, również Żydzi, zajmowała się handlem i usługami.

Podczas pracy nad wycieczką uczniowie mieli dość trudne zadanie, gdyż brak jest dokumentacji na temat życia przedwojennego. Miejscowość zamieszkiwana była przez pojedynczych Żydów, brak jest zabytków i miejsc związanych z religią i kulturą żydowską. Nie zidentyfikowano, gdzie był cmentarz, a synagoga (wówczas w Zawistach Dzikich, obecnie przy ulicy Przedszkolnej 12) została zniszczona podczas II wojny światowej. Brak zdjęć (oprócz kilku prywatnych portretów) i innych dokumentów. Mimo to młodzi przewodnicy i przewodniczki przyznają, że sami dowiedzieli się bardzo dużo: „Nawet nie zdawałam sobie sprawy, jak bogatą historię, związaną z kulturą żydowską, ma moja miejscowość. Żydzi na tych terenach prowadzili bardzo aktywne życie. Rozwinięta była infrastruktura religijna, jak i społeczna. Jestem teraz przekonana, że można odkryć jeszcze bardzo wiele”.

fot. A.Jujeczka, N.Kertyczak

Legenda głosi, że wieś Małkinia wyrosła wokół karczmy, którą zbudowała przy gościńcu nad Bugiem Żydówka Małka. Ale nieścisłości historyczne legendy rozwiali podczas wycieczki przewodnicy: „Co prawda Małka to faktycznie żydowskie imię żeńskie często nadawane w Polsce. Jednak pierwsza pisemna wzmianka o Małkinii pochodzi z roku 1203 – w tym okresie Żydzi dopiero zaczynają przybywać do Polski na skutek pogromu wypraw krzyżowych, po drugie do XIX wieku kobieta nie mogła prowadzić karczmy, tylko mężczyźni, a tym bardziej Żydówka nie miała takiego prawa. Po trzecie Żydzi osiedlali się w miastach, a Małkinia była małą miejscowością”.

Wycieczka prowadziła przez tzw. Piaski – miejsce gęściej zamieszkane przez Żydów, budynek szkoły powszechnej, stację kolejową – miejsce bardzo ważne dla codziennych zajęć żydowskich mieszkańców oraz wojennej tragicznej historii okolicznych terenów, a także teren obozu przejściowego, gdzie podczas okupacji hitlerowskiej osadzono większość z tysiąca dwustu Brokowskich, a także część małkińskich Żydów, gdzie zginęli z głodu i zimna. W okresie okupacji hitlerowskiej przez Małkinię przechodziło wiele transportów Żydów z Polski i wielu krajów Europy, kierowanych do pobliskiego obozu zagłady w Treblince, jednego z czterech największych obozów, gdzie zginęło około 800 tysięcy osób, głównie Żydów.

Na terenach tych po wojnie dochodziło do przypadków szabrowania terenów obozu.

Jak wspominają w podsumowaniu, ważnym elementem projektu było dla uczniów nie tylko odkrywanie historii, ale również praca na własnych postawach wobec inności i poszerzanie własnych granic: „Moje wrażenia po odbyciu warsztatów są niesamowite. Bardzo dużo wiadomości poznałem właśnie na tych warsztatach dotyczących kultury, obyczajów, i znajomości także innych kultur, nie tylko Żydów. Chcę Cię zaciekawić tym, że warto poznać innych ludzi, ich historię, przeżycia, bo dzięki tym wiadomościom możemy zapobiec różnym przykrym wydarzeniom, związanymi z różnymi konfliktami na świecie, wynikającymi z pochodzenia, wyznawanej religii czy koloru skóry. (…) Uważam, że człowieka pod żadnym pozorem nie wolno oceniać po jego wyglądzie, czy jego myśli, do których się odnosi – człowiek jest taki sam jak i inny”.

Film, będący podsumowaniem projektu uczniowskiego pokazuje zarówno współczesną Małkinię, jak i fragmenty opowiadań przewodników podczas spaceru z mieszkańcami miejscowości.

photo: A.Jujeczka, N.Kertyczak

Więcej informacji o Małkini Górnej znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Program Szkoła Dialogu w Małkini Górnej został zrealizowany dzięki wsparciu WYDAWNICTWA ZNAK.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.