| 2012 |
Pionki
Liceum Ogólnokształcące im. Marii Dąbrowskiej
Liceum Ogólnokształcące im. Marii Dąbrowskiej
| 2012 |
Tytuł finalisty na Gali Szkoły Dialogu 2012
W Pionkach, na skraju lasów i mokradeł Puszczy Kozienickiej, na 10-hektarowym terenie straszą budynki-zjawy. Rozległe ceglany gmachy z oczodołami powybijanych okien, fasady zarośnięte bluszczem, teren porośnięty krzakami i drzewami. To opuszczone zakłady dawnej Państwowej Wytwórni Prochu, gdzie podczas wojny Niemcy utworzyli obóz pracy przymusowej. To właśnie na tym miejscu skupia się uczniowski projekt, realizowany w ramach programu Szkoła Dialogu.
Pionki to miejscowość, która wyrosła w związku z ulokowaniem tam zakładów przemysłu chemicznego w latach dwudziestych XX wieku. Społeczność żydowska w Pionkach była rozproszona – nie istniała zwarta gmina, nie było synagogi. Tuż przed wojną mniejszość żydowska w Pionkach liczyła około 5% mieszkańców, czyli około 450 osób. Do dziś nie zachowały się też żadne materialne ślady obecności żydowskich mieszkańców Pionek. Trudno nawet wskazać, czy wciąż stoją domy, w których mieszkali. Podczas wojny uznani za zdolnych do pracy zostali skierowani przez Niemców do Państwowej Wytwórni Prochu. Żydzi potrzebni byli Niemcom do pracy przy produkcji prochów bezdymnych, w tym nitrocelulozy i nitrogliceryny, a więc przy najbardziej niebezpiecznych i szkodliwych fazach produkcji.
Żydzi pracujący w wytwórni pracowali w niej prawie do końca wojny i wielu z nich ocalało.
Podczas warsztatów z trenerkami Forum Dialogu uczniowie poznawali żydowską przeszłość swojej miejscowości. Uczyli się o religii i kulturze Żydów, o ich świętach, kalendarzu, języku. Po kilku spotkaniach, jak mówi jeden z uczestników warsztatów Marek, „sami postanowiliśmy szukać śladów narodowości żydowskiej w naszym małym miasteczku. Krok po kroku odkrywaliśmy nasze miasto na nowo. Spojrzeliśmy w przeszłość i przekonaliśmy się, że także ziemia pionkowska naznaczona była piętnem Holokaustu”.
Poruszeni tragicznym losem pionkowskich Żydów, uczniowie wystąpili do burmistrza o pozwolenie na wejście na teren dawnej Państwowej Wytwórni Prochu. O oprowadzenie po terenie zakładów i podzielenie się wspomnieniami poprosili Stanisława Alfreda Traczyka – regionalistę, współzałożyciela Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Pionkach. Efektem uczniowskich starań jest samodzielnie stworzony film: „Zapomniana historia. Obozy pracy na terenie Państwowej Wytwórni Prochu”.
Mówiąc o swojej motywacji, uczniowie tłumaczą: „Jako jedno z ostatnich albo ostatnie pokolenie, które posiada możliwość obcowania z osobami, które były świadkami II wojny światowej, musimy być świadomi spoczywającej na nas odpowiedzialności. Pragnienie zaszczepienia wśród młodzieży zainteresowania historią Pionek, a także mniejszości, które niegdyś tu żyły, dało nam nieprzeniknioną motywację i chęć działania”.
Oprócz nakręcenia filmu na terenie byłego obozu pracy w wytwórni prochu uczniowie zorganizowali wycieczkę śladami pionkowskich Żydów. Taka forma upamiętnienia społeczności żydowskiej okazała się trudnym zadaniem ze względu na brak jakiegokolwiek zachowanego materialnego dziedzictwa żydowskiego w Pionkach. Kolejny raz pomógł Stanisław Alfred Traczyk, który udostępnił uczniom rękopis książki dotyczącej historii pionkowskich Żydów, nad którą pracował. Informacji o Żydach z Pionek uczestnicy Szkoły Dialogu szukali także w Archiwum w Radomiu. Wycieczką zainteresował się burmistrz Pionek, który wyraził radość z udziału uczniów w programie i zadeklarował swoją obecność w wydarzeniu.
Wycieczka odbyła się pod koniec czerwca, w jeden z takich ciepłych dni, kiedy nikt nie myśli już o szkole. „Spotkaliśmy się pod Liceum Ogólnokształcącym w Pionkach, skąd też zaczęliśmy naszą podróż w to, co częściowo zostało zapomniane przez wielu. Jednak my mimo wszystko zapragnęliśmy odnowić pamięć tych, którzy doznali szczególnych cierpień” – relacjonowali potem uczniowie. Wraz z zebranymi gośćmi, udali się na teren byłego getta, dawniej ogrodzonego drutem kolczastym, na ulicy Leśnej, w pobliżu tak zwanej Cegielni. Uczniowie opowiedzieli o transportach z getta do Zwolenia, Majdanka, Treblinki. O dziewczynce, która swojej żydowskiej koleżance na oczach Niemców wręczyła na odchodnym lalkę. Uczestnicy wycieczki przeszli pod szpital wojskowy, gdzie młodzi przewodnicy opowiedzieli o żydowskich lekarzach Samuelu Bergnerze i Zygmuncie Bartolewskim. Przeszli też na ulicę Kolejową, gdzie Symcha Kirszenbaum naprawiał kiedyś buty, a Summer prowadził zakład fotograficzny. Kończąc wycieczkę, zaznaczyli: „Chcielibyśmy, żeby wykonana przez nas praca stała się motywacją dla innych, a tym samym, aby historia miasteczka zlokalizowanego w sercu Puszczy Kozienickiej była doskonale znana każdemu jej mieszkańcowi”.
Najbardziej zafascynowały mnie zajęcia na których dowiedzieliśmy się, że Żydzi tak na prawdę wyglądają tak jak my. Głupio się przyznać, ale ja i podejrzewam wiele innych osób wyobraża sobie ich inaczej. Mianowicie myślimy, że noszą kapelusze na głowie, mają pejsy, długie ciemne kapoty oraz garbate nosy, ale tak nie jest.
Uczestnik warsztatów
Szkoła:
Liceum Ogólnokształcące im. Marii Dąbrowskiej
Wyróżnienie:
Tytuł finalisty na Gali Szkoły Dialogu 2012
Uczniowie:
grupa uczniów z różnych klas
Nauczycielka:
Małgorzata Gałkowska
Ekspert:
Stanisław Alfred Traczyk
Trenerki:
Beata Godlewska, Magdalena Ogoniewska
Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
