| 2012 |
Szczebrzeszyn
Zespół Szkół nr 1 im. Zamoyskich
Zespół Szkół nr 1 im. Zamoyskich
| 2012 |
Wyróżniona Szkoła kontynuująca 2013
W przedwojennym Szczebrzeszynie można było spotkać Mojsze Kliszke – listonosza, który nad parą otwierał niektóre z listów, skrybę rebego Meszulam, który za swoje mezuzy słono sobie liczył, i rebego Moteł Wolbromer, który handlował zbożem i drewnem, a pewnego dnia opuściło go szczęście z powodu błędu w zwoju w mezuzie. Te i inne postacie, opisane w zbiorze opowiadań Szebreszin przez Philipa Bibel, który w wieku 15 lat wyjechał ze Szczebrzeszyna do Stanów, zostały niedawno ożywione. 50 bohaterów książki wycięto w tekturze w skali 1:1, a następnie pomalowano farbami i kredkami. Można było je zobaczyć na wystawie w szczebrzeszyńskiej synagodze. Lektura „Szebreszina” i warsztaty Szkoły Dialogu w Zespole Szkół nr 1 w Szczebrzeszynie zapoczątkowały u uczniów fascynację żydowską historią miasta.
Żydzi mieszkali w Szczebrzeszynie jeszcze przed początkiem XVI w., kiedy to prawdopodobnie wzniesiono pierwszą synagogę. Handlowali suknem, płótnem i artykułami korzennymi, uprawiali winorośl. Mieli swoje zakłady rzeźnicze, krawieckie, stolarskie, snycerskie. Zbudowali szpital, chedery i jesziwę. W XIX wieku w mieście pojawili się chasydzi, a także zwolennicy Sabataja Cwi, o których obecności wspomniał w jednym z opowiadań Isaak Singer, którego babka – Tema Blima Szejner – pochodziła właśnie z tego miasta. Byli bogatsi – jak rodziny Szperów, Kuperów i Flajszerów, którzy zamieszkiwali okolice ulicy Zamojskiej i biedniejsi – ci mieszkali w małych drewnianych domach na „Zatyłach”.
W okresie międzywojennym stanowili prawie połowę mieszkańców. Kwitło wtedy życie kulturalno-oświatowe: istniała syjonistyczna grupa teatralna, biblioteka żydowska im. Jakuba Abramowicza oraz kółko dramatyczne. Jednak już we wrześniu 1939 roku w mieście pojawili się Niemcy, by zadać temu kres. Zmusili modlących się Żydów do spalenia Tory, w listopadzie zaś zdewastowali synagogę, żydowskie domy i osiedle na „Zatyłach”. Od 1940 roku ludność żydowska pracowała przymusowo przy budowie lotniska w Klemensowie. W sierpniu 1942 roku połowa społeczności została deportowana do obozu zagłady w Bełżcu. Pozostałe 2 tysiące Niemcy rozstrzelali na miejscowym cmentarzu żydowskim.
O realizację warsztatów w Szczebrzeszynie zabiegała nauczycielka Kinga Kołodziejczyk, absolwentka judaistyki. Uczniowie z chęcią przystąpili do programu, nabywając na zajęciach szeroką wiedzę o historii i kulturze Żydów, a także historii lokalnej. „Mieliśmy okazję poznać historię naszego miasta i jego przedwojennych mieszkańców” – mówili. Podczas spaceru z trenerkami Forum uczniowie mieli także okazję zobaczyć odbudowany w latach pięćdziesiątych budynek synagogi z imponującą salą główną, a także cmentarz żydowski, dosyć zaniedbany, choć jeden z najstarszych w Polsce. Dzięki odkrytym przez Kingę Kołodziejczyk pamiętnikom Michowskiego uczniowie mogli zapoznać się ze spisem przedwojennych kamienic z informacjami, kto w każdej z nich mieszkał. W ich głowach powoli rodził się przedwojenny sztetl Szebreszin…
W ramach projektu upamiętniającego szczebrzeszyńskich Żydów uczniowie zorganizowali grę miejską, na którą zaprosili uczniów pobliskiego gimnazjum. W ramach przygotowań stworzyli autorskie logo wydarzenia z połączenia menory i herbu Szczebrzeszyna, który przedstawia trzy srebrne, poziomo ułożone pasy symbolizujące rzeki San, Bug i Wieprz, w których obrębie znajduje się Szczebrzeszyn. Zaprojektowali też zaproszenia, przygotowali prezentację, upiekli ciastka w kolorach flagi Izraela, a jeden z uczniów spotkał się z Łukaszem Babulą – pracownikiem Zakładu Kultury i Historii Żydów UMCS w Lublinie. Trzeba było rzecz jasna opracować także teksty dla przewodników, karty gry oraz zadania do wykonania.
W grudniowy poranek w dniu wycieczki uczniowie z Zespołu Szkół nr 1 im. Zamoyskich z niecierpliwością wyglądali przez okna na ośnieżoną szkolną bramę, wyczekując swoich gości. Wkrótce, po przywitaniu delegacji z sąsiedniego gimnazjum i projekcji filmu „Błędy”, nakręconego przez część uczniów w ramach wcześniejszych działań przy Festiwalu Singera, gra się rozpoczęła. Drużyny wyruszyły w teren zaopatrzone w mapy, na których zaznaczono poszczególne punkty wycieczki. Uczestnicy mieli szukać przewodników z flagami z logo wydarzenia i rozwiązywać poszczególne zadania.
I tak uczniowie musieli odczytywać symbole na macewach, rozpoznać fragment wyposażenia synagogi i odpowiedzieć do czego służyła mykwa. Przewodnicy opowiadali o Deborze Fleischer, która w kinie Muza komponowała melodię, którą grała podczas pokazu filmu, o hojności Mordechaja Fleischera i o Jankielu Grojserze, który w Szczebrzeszynie rozwoził lemoniadę, a potem walczył pod Monte Cassino i w 1970 roku został pochowany na cmentarzu katolickim, bo nie było możliwości odprawienia pogrzebu na kirkucie. Za dotarcie w odpowiednie miejsca uczestnicy gry otrzymywali od przewodników naklejki pozwalające na przemierzenie kolejnego odcinka trasy. Po powrocie do szkoły odbyło się podsumowanie oraz słodki poczęstunek dla gimnazjalistów. Uczniowie organizatorzy cieszyli się, że „uczestnicy sami stwierdzili że, mogli spojrzeć na swoje miasteczko z innej, często pomijanej strony. Lepiej poznali jego historię i zabytki”.
Wycieczka nie pozostała niezauważona w Szczebrzeszynie. Wywołała zainteresowanie przechodniów, których reakcje, wbrew obaw młodzieży, były bardzo pozytywne. Po zakończeniu projektu, absolwentom Szkoły Dialogu w Szczebrzeszynie udało się także zorganizować polsko-izraelską wymianę młodzieży.
Wiele ciekawych informacji o kulturze żydowskiej utkwiło w mojej głowie dzięki ciekawym ćwiczeniom. Dzięki tym zajęciom postanowiłam pogłębić swoje wiedzę w tym temacie jeszcze bardziej. Dowiedziałam się dużo więcej o moim rodzinnym miasteczku, które kiedyś było miejscem zamieszkania wielu rodzin żydowskich.
Magda, uczestniczka warsztatów
Każdy człowiek, niezależnie od tego czy jest katolikiem, żydem czy innego wyznania, powinien znać choćby najmniejsze informacje o żydowskiej historii i powinien przekazywać je dalej, bo są ważne nie tylko dla Żydów, ale i dla nas. Wszyscy jesteśmy ze sobą związani, nawet nie wyznając takiej samej religii.
Uczestniczka warsztatów
Szkoła:
Zespół Szkół nr 1 im. Zamoyskich
Wyróżnienie:
Wyróżniona Szkoła kontynuująca 2013
Uczniowie:
klasy I-II
Nauczycielka:
Kinga Kołodziejczyk
Ekspert:
Zygmunt Krasny
Trenerki:
Monika Oszmaniec, Sonia Ruszkowska
Więcej informacji o Szczebrzeszynie znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:
Program Szkoła Dialogu w Szczebrzeszynie został zrealizowany dzięki wsparciu TOMASZA PAŃCZYKA, TOMASZA KAPLIŃSKIEGO, RAFAŁA KOSA i STANISŁAWA ŁOPALEWSKIEGO.
Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
