Ulanów
Gimnazjum im. Jana Pawła II
Gimnazjum im. Jana Pawła II
Wyróżnienie na Gali Szkoły Dialogu 2012
„Miejsca, które na co dzień mijamy, okazują się zupełnie inne. Witamy Cię na spacerze po zapomnianym, żydowskim Ulanowie, który w znacznej mierze będzie spacerem wirtualnym, ponieważ wiele miejsc, jakie odwiedzimy, już nie istnieje bądź zmieniło swoje przeznaczenie. Chcemy przedstawić Ci historię społeczności żydowskiej związanej z miasteczkiem od początku jego istnienia. Losy żydowskich mieszkańców Ulanowa naznaczone zostały okrucieństwem wojny. W 1942 r. część z nich została zamordowana, część wywieziona do obozów. Niektórym udało się przeżyć okupację, ale nigdy do Ulanowa nie powrócili. Pozostały po nich stare kamienice w rynku, kirkut i wspomnienia najstarszych, pamiętających przedwojenne czasy mieszkańców. Zapraszamy do wysłuchania historii, której celem jest przywrócenie pamięci o ludziach i miejscach nieco zapomnianych”. Tymi słowami rozpoczyna się przygotowany przez ulanowskich uczniów przewodnik, który każdy może znaleźć na stronie szkoły i z jego pomocą zwiedzać żydowski Ulanów. Szkoła Dialogu gościła w Ulanowie już po raz drugi, dlatego tym razem zadaniem uczestników było skorzystanie z wiedzy i materiałów zgromadzonych przez starszych kolegów i stworzenie na ich podstawie spacerownika prowadzącego po miejscach związanych z ulanowskimi Żydami.
Żydzi mieszkali w Ulanowie prawdopodobnie od samego początku istnienia miasta, czyli od początków XVII wieku. Na początku wieku XX stanowili 40% wszystkich mieszkańców.
Przeważnie trudnili się handlem oraz rzemiosłem. Na terenie miasta funkcjonowała synagoga, mykwa, jatka – rzeźnia, kirkut oraz liczne placówki edukacyjne. Lokalna społeczność żydowska wiodła aktywne życie społeczne, kulturalne oraz polityczne. Wielu przedstawicieli społeczności żydowskiej było członkami Rady Miejskiej. W latach 1940–1942 większość Żydów została wywieziona i zginęła w Treblince. W miejscu spalonej przez nazistów synagogi wybudowano szkołę, w budynku mykwy zaś mieści się siedziba straży pożarnej. Zachował się również cmentarz żydowski, na którym obecnie znajduje się około dwustu macew.
Uczniowie zdecydowali, że pokażą żydowski Ulanów w wersji audio. Wymyślili trasę, która rozpoczyna się na rynku. Tam postarali się oddać atmosferę tętniącego życiem przedwojennego miasteczka – uwzględnili więc w swoim przewodniku żydowskie piekarnie, sklep bławatny, rzeźnika, salon fryzjerski (na murze nad wejściem wciąż widnieje ślad napisu „Fryzjerˮ). Poprowadzili też pod dom, na którym zachował się ślad po mezuzie: „Dom ten zamieszkiwał Hoffman – handlarz drzewa. (Do tej pory żyje jego córka.) Jest to jeden z kilku żydowskich domów, ale jednak najciekawszy ponieważ, gdy się lepiej przyjrzycie, zobaczycie na futrynie odbicie po mezuzie. Mezuza jest to mały pojemnik wykonany z drewna, metalu lub szkła. Znajduje się w niej rulonik pergaminu, na którym zostały spisane dwa fragmenty Toryˮ – opowiada przewodnik.
Następnie trasa prowadzi do miejsca po synagodze oraz mykwie oraz pod budynek, w którym kiedyś mieściła się szkoła (zachowały się przedwojenne rejestry jej uczniów). Zwiedzanie kończy się na ulanowskim kirkucie.
W praktyce trasa spacerownika i opowieści o poszczególnych miejscach zostały zweryfikowane podczas wycieczki, którą uczniowie zorganizowali 22 listopada. Zaprosili na nią po jednej klasie z gimnazjum i liceum, dyrekcję szkoły, burmistrza oraz Janusza Dąbka, badacza lokalnej historii i zbieracza pamiątek, który swoją wiedzą wspierał proces zbierania informacji. „Razem z moja przyjaciółką poszłyśmy do pana Dąbka, który prowadzi muzeum. Zaimponowało mi, jaką wiedzę na temat tej kultury posiada. Chciałabym wiedzieć chociaż połowę tego, co on” – tak wspominają współpracę z nim uczennice. W projekcie wzięła także udział pani pedagog Irena Serafin, wspierając uczniów od strony merytorycznej oraz technicznej. Na wycieczce pojawił się dziennikarz lokalnej gazety „Echo Dniaˮ. Młodsi uczestnicy wycieczki otrzymali minisłowniczki zawierające podstawowe terminy dotyczące kultury żydowskiej oraz symbolikę ornamentów na nagrobkach żydowskich w pigułce.
Na uwagę zasługuje fakt, że autorzy audio spacerownika czas pomiędzy poszczególnymi punktami trasy wykorzystali na przekazanie różnych ciekawostek.
Zwiedzający, przemieszczając się, mogą więc posłuchać o żydowskich zwyczajach ślubnych, pogrzebowych itp. Uczniowie zadbali też o praktyczną stronę przewodnika – każdy punkt trasy opatrzony jest instrukcją, jak należy stanąć, by dobrze widzieć obiekt, o którym będzie mowa. W klarowny sposób przekazane są też informacje dotyczące trasy, a wyraźnemu i spokojnemu głosowi przewodników towarzyszy w tle muzyka klasyczna i melodie tradycyjnej muzyki żydowskiej.
Młodzi autorzy zapraszają do zapoznania się z ich dziełem: „Pracując w tym projekcie, stworzyliśmy audioprzewodnik oraz wycieczkę opowiadającą o Ulanowie sprzed lat. Pozwala ona wyobrazić sobie życie naszych przodków, nie tylko Żydów. Niewiele z nas zdaje sobie sprawę z tego, że nasze miasteczko ma tak barwną historię. Jeśli jesteś potomkiem kogoś, kto pochodzi z Ulanowa, lub po prostu jesteś zainteresowany, chcę Cię serdecznie zaprosić do mojej miejscowości”. Dodają od siebie, że udział w projekcie również wpłynął na zmianę w nich samych. Autorzy pomyśleli również o tych, którzy nie dysponują urządzeniami odtwarzającymi pliki dźwiękowe i równolegle stworzyli spacerownik w wersji tekstowej, wzbogacony przedwojennymi fotografiami. Obie wersje przewodnika można znaleźć na stronie szkoły
Za swój projekt „Opowieść o nieobecnych – spacer po żydowskim Ulanowie” gimnazjum zostało wyróżnione na gali Szkoły Dialogu roku 2012.
(…) te warsztaty pokazały mi, że nie wszystko jest takie jakie się wydaje. Żeby naprawdę coś poznać i uświadomić sobie ile to dla kogoś znaczy potrzeba czasu. Czas który my mieliśmy, choć nie był bardzo długi, zmienił mój punkt widzenia co do kultury żydowskiej, dostrzegłam ją z innej perspektywy odległej od tej, która była ze mną zanim doszło do warsztatów.
Uczestniczka warsztatów
Szkoła:
Gimnazjum im. Jana Pawła II
Wyróżnienie:
Wyróżnienie na Gali Szkoły Dialogu 2012
Uczniowie:
klasa IIb
Nauczycielka:
Alina Mróz
Ekspert:
Janusz Dąbek
Trenerki:
Agata Jaworska, Magdalena Maślak
Więcej informacji o Ulanowie znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:
Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
