Szkoła Dialogu to program edukacyjny, którego celem jest zapoznanie uczniów ostatnich klas szkoły podstawowej i szkół ponadpodstawowych z historią Żydów w Polsce oraz ich wkładem w społeczny, kulturalny i ekonomiczny rozwój naszego kraju. Uczestnicy poznają rolę, jaką Żydzi odgrywali w ich miastach, lokalną historię, która bardzo często nie jest im znana.

Program Szkoła Dialogu rozpoczął się w 2008 roku Na podstawie wieloletniego doświadczenia edukacyjnego Forum Dialogu, po latach organizowania warsztatów o tolerancji i trudnych pytaniach w dialogu polsko-żydowskim oraz polsko-żydowskich spotkań młodzieży uznaliśmy, że nieznajomość wspólnej historii i wyrosłe przez lata uprzedzenia stanowią najpoważniejszą przeszkodę w dialogu polsko-żydowskim.

Obecnie, gdy program Szkoła Dialogu osiągnął ogólnopolską skalę i co roku bezpośrednio obejmuje swoim zasięgiem około tysiąca uczniów, wiemy, że udało nam się zbudować unikalne przedsięwzięcie edukacyjne, które łączy odkrywanie historii, dekonstruuje uprzedzenia, ale też zachęca do zaangażowania w działania w przestrzeni publicznej własnej miejscowości.

Uczniowie uczestniczą w warsztatach i tworzą swój projektDziałania skierowane są do uczniów szkół ponadpodstawowych. Uczestnicy programu poznają historię swojej okolicy, często odkrywając zapomniane fakty dotyczące żydowskich mieszkańców, którzy niegdyś współtworzyli społeczny krajobraz danej miejscowości. Samodzielnie odszukują i rekonstruują lokalne dziedzictwo żydowskie, upamiętniając historię Żydów w miejscach, w których sami mieszkają.

Podczas czterech warsztatów prowadzonych przez specjalnie przygotowanych edukatorów Forum uczniowie rozpoczynają osobistą podróż związaną z odkrywaniem przeszłości własnego miasteczka. Przeprowadzają wywiady z członkami swoich rodzin, przeglądają archiwa, rozmawiają z lokalnymi aktywistami, aby zrekonstruować obraz społeczności żydowskiej, która kiedyś żyła w ich miejscowości. To właśnie oni – uczniowie – stają się przewodnikami i przygotowują wycieczki po miejscach związanych z historią Żydów, przeznaczone dla rodziców, sąsiadów, przyjaciół i władz lokalnych. Tamci Żydzi przestają być „obcy” i stają się na powrót sąsiadami, którzy mimo tego że zginęli, nie są zapomniani. Powstają strony internetowe, uczniowie tworzą spacerowniki i trasy turystyczne, które udostępniają online, ale też w lokalnych informacjach turystycznych i urzędach. Stają się przewodnikami swoich własnych nauczycieli, rodziców i burmistrzów.

Rozmawiamy o Zagładzie
Mówiąc o życiu przedwojennym, dotykamy też kwestii Zagłady Żydów. Skupiamy się na jej lokalnym wymiarze, na historiach konkretnych osób. Kiedy uczniowie poznają nie tylko historię lokalnej społeczności żydowskiej, lecz także konkretne twarze, ludzi i ich historie, imiona dzieci, które z ich dziadkami siedziały w tej samej szkolnej klasie, zaczynają dostrzegać, jak wielka została po nich pustka. Uczestnicy warsztatów często pierwszy raz dowiadują się, że w ich miejscowości było getto, a nazwy obozów Zagłady przestają być tylko punktami na mapie, stają się w ich świadomości miejscami, w których ginęli także Żydzi z ich miejscowości. Ten moment, gdy nasi uczniowie czują bolesne ukłucie w sercu, jest często ważniejszy niż wiedza o statystykach Zagłady.

Uczniowie stają się ekspertami
Uczestnicy Szkoły Dialogu stają się prawdziwymi ekspertami od żydowskiej historii swoich miejscowości. Zaskakują skalą swoich projektów i inicjatywą, używają interaktywnych form komunikacji, działają w przestrzeni publicznej. Ich zaangażowanie, kreatywność oraz odpowiedzialność są miarą sukcesu programu. Niejednokrotnie uczniom udało się zwrócić uwagę władz miasta na problemy zaniedbanych przestrzeni lub nieobecnych upamiętnień. Na przykład w jednym z miast uczniowie we współpracy z władzami oznakowali teren cmentarza, a w innej miejscowości doprowadzili do tego, że na miejskiej tablicy informacyjnej zostało upamiętnione miejsce, w którym stała synagoga.

Szkoła Dialogu przygotowuje uczniów do włączenia się w globalną społeczność z poczuciem dumy ze spuścizny, którą współtworzyły także miliony Żydów. Uczy też o współczesnej społeczności żydowskiej i wyzwaniach, jakie niesie życie w wielokulturowym społeczeństwie. Daje więc kompetencje potrzebne do sprostania wyzwaniom współczesnego świata.

Tą lekcją można się podzielić z innymi, na przykład film autorstwa uczestników Szkoły Dialogu pokazywany był na festiwalu filmów młodzieżowych w Rio de Janeiro.

Międzynarodowe spotkania
Otwarcie na świat oznacza też kontakt z Żydami związanymi z miejscowościami, w których pracujemy. Czasem te kontakty animowane są przez Forum Dialogu, które zaprasza do szkół potomków Żydów z danej miejscowości, by mogli spotkać się z młodzieżą. Takie spotkania odbyły się już w dziesiątkach placówek i wiemy, że są doświadczeniem prawdziwego dialogu.

Samodzielnie tworzony przez grupę uczniów projekt sprawia, że większość uczestników Szkoły Dialogu deklaruje chęć większego zaangażowania w życie swojej społeczności lokalnej. Projekt uczy wartości obywatelskich i brania odpowiedzialności za życie publiczne. Uczniowie poznawszy bogactwo lokalnej historii, deklarują większe przywiązanie i dumę z miejsca zamieszkania.