Biłograj
Liceum Ogólnokształcące im. Organizacji Narodów Zjednoczonych
Liceum Ogólnokształcące im. Organizacji Narodów Zjednoczonych
Na początku głos zabiera uśmiechnięta blondynka. Pewnym tonem wita zgromadzonych na wycieczce zatytułowanej „Szlakiem Żydów biłgorajskich”. Dziś licealiści zabierają swoich kolegów i koleżanki na spacer po dawnym Biłgoraju, który był dla jego najsłynniejszego mieszkańca Isaaca Singera miastem, które „pachniało świeżo udojonym mlekiem, chlebem prosto z pieca i niezwykłym spokojem”, a dla Abrahama Kronenberga „wyglądało jak wszystkie średnie miasta w Polsce. Niskie, drewniane domy i jednopiętrowe murowane, o dachach głównie pokrytych gontem.”
To klasa o profilu dziennikarskim, widać obycie z kamerą, zacięcie do publicystyki. Do wycieczki dobrze się przygotowali.
Wiedzą, że Żydzi pojawili się w Biłgoraju najprawdopodobniej już w drugiej połowie XIV wieku, choć gmina żydowska powstała dopiero w XVII wieku. Ludność żydowska stanowiła istotny ułamek społeczności Biłgoraja, co potwierdza fakt, że dzień targowy przeniesiono w 1611 roku z soboty na czwartek, z uwagi na szabat. Żydzi handlowali, produkowali piwo, byli piekarzami, szewcami, złotnikami. Gdy Biłgoraj znalazł się w zaborze austriackim, nadano im niemiecko brzmiące nazwiska. Odtąd nazywali się Goldman, Szajnwald, Berliner, Engel, Enstein, Zylberman. Przed wybuchem II wojny światowej stanowili 60% ludności Biłgoraja. Prowadzili sklepy z towarami kolonialnymi, składy apteczne, szynki, piwiarnie i jadłodajnie. Rynek, ulica Lubelska oraz ulica Frampolska były zamieszkane aż w 90% przez Żydów.
To dzięki warsztatom Szkoły Dialogu uczniowie biłgorajskiego liceum zainteresowali się historią Żydów w ich mieście. Przeprowadzili wywiad z najstarszą mieszkanką Biłgoraja o codziennym życiu w sztetlu, dotarli do zdjęć Biłgoraja z pierwszych dni po bombardowaniu we wrześniu 1939 roku, w tym do zdjęć zrujnowanego kompleksu synagogalnego, o którym jeszcze wtedy bez skutku szukało się informacji w internecie. Przygotowali foldery o śladach żydowskiego życia w swoim mieście. Przed wycieczką grupa ochotników posprzątała kirkut.
Wysoki chłopiec z dobrą dykcją opowiada uczestnikom wycieczki o placu synagogalnym – dziś skrzyżowaniu ulic Lubelskiej i Nadstawnej.
Uczniowie pokazują zdjęcia nieistniejącej już synagogi i bezbłędnie identyfikują miejsce, w którym stała, mimo że obecnie jest tu blok mieszkalny, efekt budownictwa lat pięćdziesiątych. Kolejny punkt wycieczki to miejsce dawnej drukarni żydowskiej. Wydawnictwo z Biłgoraja opublikowało przez lata dziesiątki książek religijnych i rozsławiło miasto w Europie i Ameryce. Uczniowie pójdą jeszcze na cmentarz oraz na stojącą w parku ławeczkę Singera, na której wszyscy chętnie się fotografują. A potem przemarznięci, w dniu wycieczki chwycił bowiem mróz, wrócą do szkoły. Ich koledzy będą kontynuować działania upamiętniające społeczność żydowską Biłgoraja – miejsce, o którym Isaac Singer mówił: „Byłem w raju i miałem tylko jedno pragnienie: żeby nigdy mnie stąd nie wygnano…”.
Szkoła:
Liceum Ogólnokształcące im. Organizacji Narodów Zjednoczonych
Uczniowie:
klasa II
Nauczycielka:
Teresa Czaporowska
Trenerzy:
Tomasz Borowy, Jarosław Ziółkowski
Więcej informacji o Biłgoraju:
Projekt zrealizowany dzięki wsparciu The Rothschild Foundation Europe.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
