Błonie

W okresie międzywojennym działały liczne żydowskie organizacje charytatywne i lecznicze. W mieście własne lokale posiadały żydowskie partie polityczne.  17 września 1939 r. do miasta wkroczyli Niemcy. Pod koniec 1939 r. w Błoniu pojawili się uchodźcy z wielu miast. W listopadzie 1940 r. Niemcy utworzyli getto, w którym stłoczyli ponad 2 tys. Żydów. Zagłada getta błońskiego trwała trzy dni, od 17 do 19 lutego 1941 r. Ci, którzy przeżyli, zostali przewiezieni do Warszawy, a następnie zostali zamordowani przez Niemców w Treblince. Obecnie znana jest jedynie lokalizacja trzech żydowskich instytucji: budynku szkoły Talmud-Tora na ul. Traugutta, murowanej synagogi przy zbiegu ulic Nowakowskiego i Piłsudskiego oraz cmentarza na ul. Polnej.
Podczas projektu zaczęliśmy odkrywać „żydowskie Błonie”. Odkryliśmy je dla siebie. Teraz chcemy pokazać je innym. Przygotowujemy grę miejską, w której przypomnimy, że Żydzi również mają swoją historię w naszym mieście – postanowili uczniowie, jak wspomina Weronika. Zaangażowaniem, otwartością i pomysłowością wykazywali się już od pierwszych warsztatów.
Ważnym tematem był dla nich błoński kirkut, jego dewastacja i potrzeba zachowania pamięci. Okazało się, że kirkut jest bardzo blisko mojego domu, ale jest bardzo zaniedbany. Chcielibyśmy razem z przyjaciółmi poprawić wygląd tego cmentarza, bo uważamy, że jest on równie ważny jak nasz katolicki – mówiła Karolina, jedna z uczennic.

fot. A.Bakuła, A.Kulińska

Gimnazjaliści podjęli się dokumentacji zniszczeń i zachowanych nagrobków, a dzięki współpracy z zaprzyjaźnionym hebraistą odczytywali inskrypcje na macewach. Podczas pracy projektowej wykazali się niezwykłą dociekliwością – zetknęli się z rozbieżnymi danymi dotyczącymi błońskiego getta – przewertowali różne źródła, porównali informacje i wyciągnęli wnioski. Przeprowadzili także wywiad z p. Januszem Oziemskim, pasjonatem lokalnej historii ,oraz kilkoma starszymi mieszkańcami miasta. Uczniowie dotarli ponadto do zdjęć i drzewa genealogicznego Chai Łai Szpajsendler – błońskiej Żydówki.

27 listopada zaprosili kolegów i koleżanki z gimnazjum i liceum na grę miejską Śladami Chai Łai. Atrakcjom nie było końca. Po przywitaniu w szkole uczniowie udali się do domu przy ul. Warszawskiej, gdzie kwitło handlowe życie miasta. Tu obejrzeli scenkę ilustrującą kolację szabasową, zmierzyli się z zagadkami o żydowskich potrawach i kosztowali przygotowane dla nich smakołyki. W kolejnym punkcie uczestnicy gry poznali najważniejsze informacje dotyczące chederu. Ponadto zapisali swoje imiona po hebrajsku i zaznajomili się z żydowskim kalendarzem miesięcy. W miejscu, gdzie stała synagoga, uczniowie w ciekawy i bezpośredni sposób zaznajamiali się z elementami architektonicznymi bożnicy – po wylosowaniu terminu odnoszącego się do wystroju synagogi musieli stanąć w miejscu, w którym ten element niegdyś się znajdował.

Następnie wszyscy udali się do szkoły, gdzie dowiadywali się o żydowskich świętach. Ostatnim punktem była wizyta na kirkucie. Tu uczestnicy gry dopasowywali symbole znajdujące się na macewach do ich znaczeń. Ponadto złożyli na grobach kamyki, które zbierali podczas całej gry.
Druga część projektu – spotkanie w Centrum Kultury – również była niezwykle rozbudowana. 2 grudnia zaproszeni goście, wśród których byli m.in. przedstawiciele władz miasta, mieszkańcy i rabin Stas Wojciechowicz, wysłuchali relacji uczniów o ich udziale w projekcie. Grupie, która zwyciężyła w zmaganiach podczas gry miejskiej, wręczono nagrody ufundowane przez Gminę Żydowską w Warszawie. Ponadto uczestnicy obejrzeli fragmenty wywiadów z najstarszymi mieszkańcami Błonia i prezentacje dotyczące historii błońskich Żydów oraz wysłuchali recytacji wiersza. Rabin Stas Wojciechowicz zapaliwszy chanukową świecę, opowiadał o Chanuce i  życiu oraz obowiązkach rabina. Był i poczęstunek – goście ze smakiem zajadali przygotowane przez uczniów chanukowe pączki. Na zakończenie głos zabrał burmistrz miasta.
Jesteśmy dumni, z tego, co udało nam się zrobić podczas projektu. Wielu gimnazjalistów zaangażowało się bardzo mocno. Najważniejsza rzecz wydarzyła się w ich głowach i sercach – otworzyli się na przeszłość, na inną kulturę, religię, tradycję – tak o swoich działaniach napisali uczniowie błońskiego gimnazjum – zwycięzcy Szkoły Dialogu 2013 r.

fot. A.Bakuła, A.Kulińska

Więcej informacji o Błoniu znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.