Bolesławiec

Tuż obok synagogi znajdowała się Promenada, nieopodal zaś nad brzegiem stawu stał Odeon – sala koncertowo-balowa. Kiedyś przechadzali się tu eleganccy mieszkańcy miasta.

Z uwagi na przynależność Bolesławca (wtedy Bunzlau) do ziem niemieckiech, Bolesławieckich Żydów nie ominęły bojkoty ekonomiczne w 1933 roku. Po ustawach norymberskich zaczęto ich usuwać z pracy, a w czasie „nocy kryształowej” z 9 na 10 listopada 1938 roku zdewastowano i podpalono synagogę, a strażacy pilnowali, aby ogień nie przeniósł się na stojące obok budynki. Tej nocy został również zniszczony cmentarz. Dzisiaj kilka ocalałych macew znajduje się w ogrodzie Muzeum Ceramiki, a przez cmentarz przebiega wydeptana ścieżka, wzdłuż której stoją ławki.

Uczniowie rozmawiali z trenerami o judaizmie, żydowskiej historii i współczesnej tożsamości żydowskiej. Zastanawiali się, jaki mają stosunek do tej historii, czy jest coś, co powinni dla niej zrobić. Swoje refleksje i doświadczenie przełożyli na zorganizowaną przez siebie wycieczkę z elementami gry miejskiej dla mieszkańców Bolesławca. Przygotowując się do niej, krążyli po mieście, szukali informacji w książkach, internecie i wśród ludzi mogących im jakoś pomóc. W ten sposób dotarli do Tadeusza Łasicy, lokalnego historyka, który opowiedział im o tym, jak wyglądał Bolesławiec przed wojną, kto w nim mieszkał, jak układały się w nim stosunki.

fot. A.Gąsecki, S.Niemojewski

Podzielił się z uczniami nazwiskami bolesławieckich Żydów, pokazał, gdzie kto mieszkał, w którym miejscu stały ich domy. Opowiedział, czym zajmowali się bolesławieccy Żydzi, gdzie mieli synagogę, a gdzie cmentarz. Później uczniowie zaprosili gości, rozwiesili plakaty, poszli do lokalnej prasy i do Wydziału Rozwoju i Promocji Miasta Bolesławca.

Zorganizowana przez uczniów wycieczka z elementami gry terenowej odbyła się 23 czerwca. Uczestników powitała jedna z uczennic, Natalia, która wytłumaczyła przybyłym, czym jest Szkoła Dialogu, jakie są jej cele i czym w związku z tym zajmowali się bolesławieccy uczniowie biorący udział w projekcie. Wprowadziła również gości w zasady, według których ma przebiegać zorganizowana przez uczniów gra.

Każdy z zaproszonych gości dostał żółty żonkil, który, jak wytłumaczyli uczniowie, miał symbolizować nieprzemijającą pamięć. Później uczestnicy wycieczki zostali podzieleni na cztery mniejsze grupy, którym przydzielono również przewodników. Każda z grup poszła w inną stronę, do innego miejsca, gdzie czekali na nią uczniowie – realizatorzy projektu. Opowiadali oni gościom, jaka jest historia miejsca, w którym się znajdują, proponowali zadania do wykonania. Każda z grup przechodziła po kolei przez wszystkie stacje.
Jedna ze stacji znajdowała się na cmentarzu żydowskim. Tutaj gimnazjaliści opowiadali o tym, jak wygląda w judaizmie pochówek, co oznacza symbolika żydowskich macew, jaka jest historia cmentarza bolesławieckiego. Podsumowaniem tej stacji była wymyślona przez uczniów gra planszowa dotycząca historii żydowskiego cmentarza.

Inną stacją był rynek, na którym goście dowiadywali się, w których kamienicach przed wojną mieszkali żydowscy handlarze i rzemieślnicy.

Na terenie byłych bolesławieckich zakładów tekstylnych – Concordia, uczestnicy gry zbierali informacje dotyczące historii tego miejsca. W czasie wojny znajdowała się tutaj filia obozu koncentracyjnego Gross-Rosen, w którym więziono między innymi ludność żydowską.

Kolejną stacją był ogród Muzeum Ceramiki, gdzie znajdują się zachowane macewy pochodzące z cmentarza żydowskiego w Bolesławcu. Tutaj uczestnicy tłumaczyli słowa hebrajskie na polski i wzięli udział w krótkim konkursie dotyczącym pojęć z zakresu judaizmu i obrzędowości żydowskiej.
Wszystkie grupy i wszyscy uczestnicy projektu spotkali się na ostatniej stacji pod budynkiem niegdysiejszej synagogi. Uczniowie opowiedzieli, jaka jest historia synagogi, a wyznaczone grupy przystąpiły później do symbolicznej odbudowy budynku z przygotowanych wcześniej elementów. Na zakończenie gimnazjaliści podziękowali uczestnikom, zebrali ich opinie i zachęcili do głębszego poszukiwania, rozumianego jako „spotkania z innym i odkrycia innego w sobie”.

Nakręcony w czasie wycieczki film został przekazany do szkolnej filmoteki – ma być wykorzystywany jako źródło podczas lekcji WOS, polskiego czy historii.

fot. A.Gąsecki, S.Niemojewski

Więcej informacji o Bolesławcu znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.