| 2017 |
Bydgoszcz
Zespół Szkół Budowlanych
Zespół Szkół Budowlanych
| 2017 |
Pierwsi żydowscy przybysze postanowili osiedlić się w średniowiecznej Bydgoszczy już w XV wieku. Rozwojowi lokalnej społeczności kres przyniósł królewski przywilej de non tolerandis judaeis z roku 1555, lecz gdy tylko tereny te objęte zostały pruskimi prawami pod koniec wieku XVIII, Żydzi powrócili do miasta. Od tego czasu liczony jest okres świetności bydgoskiej gminy wraz z żydowskimi społecznościami okolicznych miejscowości – Górzyskowa, Szwederowa, Białych Błot, Rupienicy, Bocianowa, Okola, Wierzchucina Szlacheckiego, Grodztwa i Łabiszyna. Bydgoszcz stanowiła centrum religijnego życia ze swymi synagogami, cmentarzem, łaźnią i rzeźnią rytualną. Wraz z końcem XIX wieku bydgoska społeczność żydowska poczęła zmieniać się w związku z asymilacją oraz procesami migracyjnymi, aby zmienić zupełnie swój charakter po przyłączeniu miasta do nowopowstałej II Rzeczpospolitej. Wówczas większość utożsamiających się z kulturą niemiecką członków gminy wyjechała na zachód, ich miejsce zaś zajęli Żydzi migrujący ze wschodu kraju. Liczebność „nowej” gminy nigdy nie dorównała czasom świetności – w sierpniu 1939 roku Żydzi stanowili zaledwie 1,4% mieszkańców miasta. Pomimo mniejszych rozmiarów gminy, Żydzi byli nieodzowną częścią społeczności miasta – właścicielami sklepów i restauracji na głównych ulicach miasta.
Bogata historia bydgoskiej gminy żydowskiej, tak dobrze odzwierciedlająca burzliwą historię miasta, stanowiła gotowy do pracy materiał dla uczniów Zespołu Szkół Budowlanych w Bydgoszczy, uczestników Szkoły Dialogu 2017. Uczniowie klasy 1R, po wprowadzających do tematu warsztatach z trenerkami Forum Dialogu, zdecydowali się przeprowadzić wśród mieszkańców miasta ankietę dotyczącą przeciętnej wiedzy na temat historii i kultury Żydów w mieście. Z jej wyników okazało się, że wiedza mieszkańców na temat społeczności żydowskiej Bydgoszczy była znikoma: ograniczała się do kojarzenia podstawowych zagadnień oraz wyznaczaniem – błędnie – międzywojnia jako momentu, w którym Żydów w mieście żyło najwięcej. Młodzież postanowiła zatem aktywnie wpłynąć na poszerzenie świadomości bydgoszczan.
Na początku czerwca 2017 roku uczniowie zorganizowali grę miejską pt. „Zapomniane historie. Szlakiem kultury żydowskiej w Bydgoszczy”. Gra zaczynała się i kończyła obok bydgoskich spichrzy. Na kolejnych stacjach drużyny miały rozwiązywać zadania związane z zagadnieniami kultury żydowskiej osadzonymi w realiach Bydgoszczy.
Po wykonaniu zadania każda z drużyn usłyszeć mogła tekst dotyczący jednego z okresów dotyczących życia bydgoskich Żydów. Jego długość i zawarte w nim informacje zależały od ilości zdobytych punktów – im więcej, tym tekst był bardziej szczegółowy. Do gry miejskiej zaproszono uczniów szkoły podstawowej oraz gimnazjum w Bydgoszczy. Z zainteresowaniem poczynania uczestników śledzili także napotkani mieszkańcy miasta, którzy pomagali im w odpowiedzi na pytania dotyczące historii miasta.
Działania bydgoskich uczniów to nie tylko gra miejska – na początku czerwca zorganizowali oni także w swojej szkole Tydzień Kultury Żydowskiej. Podczas jego trwania uczniom cały czas towarzyszyła zrobiona specjalnie w tym celu gazeta, jak również wystawa na temat kultury, zwyczajów i obyczajów. Każdy dzień tygodnia obfitował w inne atrakcje: spotkania z zaproszonymi gośćmi, konkurs na temat judaizmu, degustacja potraw, warsztaty dotyczące jarmułki.
Jak wynika z wypowiedzi zaangażowanych uczniów, Szkoła Dialogu była dla nich nie tylko źródłem nowej wiedzy na temat małej ojczyzny czy też nabyciem umiejętności pracy nad własnym projektem. Udział w warsztatach, jak przyznał jeden z jego bydgoskich uczestników, otworzył ich też na nowe refleksje: „Głównym obiektem moich przemyśleń była relacja międzyludzka. Kryterium oceny drugiego człowieka, który jest tylko nieznajomym, twarzą w tłumie. Czasami określając kogoś według własnych standardów możemy nieumyślnie zabrać mu jego przynależność, to jak sam siebie ocenia. Najczęściej osądowi podlegają mniejszości, jak na przykład żydowska”.
Przed warsztatami moja wiedza o Żydach była znikoma. Dowiedziałam się o ich historii m.in. w Bydgoszczy, co jest dla mnie ważne. Wiem także, że na żadnego z nich nie spojrzę już przez pryzmat stereotypów. Uważam, że takie warsztaty są bardzo potrzebne ze względu na nietolerancję, która wynika z braku świadomości.
Uczestniczka warsztatów
Dzięki Wam zyskaliśmy większą świadomość tego, co się kiedyś działo, lecz także nowe doświadczenie. Organizacja czegoś od zera, szukanie zapomnianych historii oraz przygoda, której nie da się zapomnieć. Uważam, że robicie coś niesamowitego. Mam nadzieję, że nie zabraknie Wam chęci, aby to dalej realizować. Jeszcze raz chcę Wam podziękować, bo to wszystko jest naprawdę super.
Uczestnik warsztatów
Przychodząc na te warsztaty wiedziałam, że dowiem się wielu rzeczy o kulturze żydowskiej. Jednak dzięki projektowi nauczyłam też się wielu rzeczy o sobie. O tym jakie mam możliwości, na ile mnie stać i jak wiele jestem w stanie zdziałać. Do tej pory rzeczy organizowane na większą skalę wydawały mi się odległe. Teraz jestem świadoma, że wystarczy naprawdę niewiele, żeby poruszyć większą grupkę ludzi i mieć na nich wpływ. Przez to, że ktoś pomógł mi się rozwijać, ja mogę pomóc innym.
Uczestniczka warsztatów
Szkoła:
Zespół Szkół Budowlanych
Uczniowie:
klasa I R z technikum
Nauczycielka:
Aleksandra Wachowiak
Trenerki:
Katarzyna Czajkowska, Antonina Stasiuk
Więcej informacji o Bydgoszczy znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:
Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
