Ciechanów

Dziś historię Róży opowiadają uczniowie z Zespołu Szkół nr 2, stojąc na miejscu, gdzie przed 70 latami był jej dom. Opowieści słucha 30 osób – uczniów i zaproszonych gości. Za chwilę uczestnicy marszu przejdą ulicą Warszawską, gdzie w czasie wojny usytuowane było getto, w którym rodzina Róży żyła w latach 1940–1942. Marsz Pamięci to wydarzenie samodzielnie zorganizowane przez uczestników programu Szkoła Dialogu.

Przystanek na miejscu niegdysiejszego domu Róży Roboty i na ulicy Warszawskiej to pierwsze punkty trasy śladami ciechanowskich Żydów – wycieczki organizowanej w ramach programu Szkoła Dialogu. Żydzi mieszkali w Ciechanowie już znaczniej wcześniej, bo od XVI wieku, a w XIX wieku stanowili nawet większość (62%) mieszkańców. Zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem, byli dzierżawcami karczm i wyszynków. W mieście działało kilkanaście chederów oraz drewniana synagoga przy ulicy Zakroczymskiej. Uczestnicy wycieczki udają się teraz na Rynek. W tej części miasta, na Rynku oraz przy ulicach Żydowskiej, Warszawskiej, Zakroczymskiej, Tylnej i Pułtuskiej mieszkali dawniej Żydzi.

fot. S.Niemojewski, B.Sieradz

Do dziś zachowały się nieliczne kamienice niegdyś do nich należące. Uczniowie prowadzą uczestników marszu pod dawną szkołę żydowską na ulicy Nadrzecznej. Potem wśród współczesnych bloków i wąskich uliczek odnajdują miejsce po dawnej synagodze. Marsz zakończą na nowym żydowskim cmentarzu, gdzie stoi pomnik z napisem w jidysz i hebrajskim: „Tu spoczywają prochy Żydów zamordowanych przez okupantów hitlerowskich w Ciechanowie. Część ich pamięci!”.

Podczas przygotowań do wycieczki uczniowie dotarli do archiwalnych zdjęć i informacji. Sięgnęli do Księgi Pamięci Ciechanowskich Żydów, opracowań historycznych i artykułów prasowych. Posiłkowali się wspomnieniami starszego pokolenia mieszkańców miasta oraz wskazówkami historyka Mariusza Bondarczuka, który spotkał się z nimi na jednym z warsztatów Szkoły Dialogu. Uczniowie odwiedzili także Muzeum Szlachty Mazowieckiej, gdzie znajduje się ekspozycja poświęcona społeczności żydowskiej w Ciechanowie pt. „Utracony świat. Ślady rodzin żydowskich do 1942 roku”.

Zaskoczeni długą historią żydowskiego życia w Ciechanowie, uczniowie przeprowadzili sondę uliczną, badając poziom wiedzy mieszkańców o historii miasta.

Wielu mieszkańców Ciechanowa nie ma pojęcia o tym, że wielu Żydów zamieszkiwało nasze miasto – mówi jedna z uczestniczek programu Szkoła Dialogu. Czy niepamięć o żydowskich mieszkańcach wynika z braku upamiętnienia wielu miejsc z nimi związanych? Jedna z uczennic relacjonuje: „Zorganizowaliśmy wycieczkę, podczas której odwiedziliśmy wiele miejsc. Niestety, okazało się, że żadne z tych miejsc w żaden sposób nie zostało upamiętnione. To smutne, ponieważ większość mieszkańców Ciechanowa żyje w nieświadomości. Nie znają przeszłości swojego miasta i nie próbują w żaden sposób jej poznać. Bardzo cieszę się, że miałam okazję uczestniczyć w tego typu zajęciach. Pobudziły one moją ciekawość i chęć działania. Uważam, że nie możemy teraz tego tak po prostu zostawić. Musimy przekazać nowo zdobytą wiedzę szerszemu gronu. Najlepiej gdybyśmy mogli uświadomić wszystkich mieszkańców Ciechanowa”.

Po zorganizowanej wycieczce uczniowie zasugerowali, by zwrócić się do władz miasta o upamiętnienie – przynajmniej w sposób symboliczny – miejsc związanych z dziejami ciechanowskich Żydów.

fot. S.Niemojewski, B.Sieradz

Więcej informacji o Ciechanowie znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Projekt zrealizowany dzięki wsparciu The Pratt Foundation.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.