Dubienka

Między jednymi a drugimi warsztatami prowadzonymi przez trenerki Szkoły Dialogu Małgorzatę Nowicką i Barbarę Rostek uczniowie bardzo intensywnie szukali kontaktu z tymi, którzy mogli im coś opowiedzieć o historii Żydów z Dubienki: z mieszkańcami, starszymi ludźmi pamiętającymi jeszcze przedwojnie.

Dubieńscy Żydzi w międzywojniu oprócz synagogi i cmentarza mieli sześć chederów, trzy domy modlitwy i jedną mykwę. W latach dwudziestych i trzydziestych życie społeczne i polityczne kwitło, działał Bund, Aguda i partie syjonistyczne oraz Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Jawne”, które zajmowało się edukacją dorosłych. W latach trzydziestych rozpoczęło również swoją działalność Bejt Jaakow, szkoła religijna dla dziewcząt. Równocześnie coraz więcej Żydów zaczęło z Dubienki wyjeżdżać za granicę. Z tych, którzy zostali, 54 Niemcy zamordowali na samym początku okupacji. Zniszczyli też wtedy synagogę i mykwę.

fot. M.Nowicka, B.Rostek

W 1942 roku utworzyli getto, w którym umieścili około trzy tysiące osób, w tym 100 Żydów krakowskich i 600 z Mielca. 2 czerwca 1942 roku 2670 Żydów zabrano do Sobiboru, a około 250 zamordowano na terenie cmentarza żydowskiego. W getcie zostawiono tylko rzemieślników i kilka kobiet. Rozstrzelano ich w czasie likwidacji getta 19 października tego samego roku. Nie wiadomo, czy po wojnie ktokolwiek do Dubienki wrócił.

Na samym początku czerwcowej wycieczki zorganizowanej przez licealistów jeden z uczniów biorących udział w projekcie Szkoły Dialogu wytłumaczył przybyłym, gdzie jeszcze przed wojną stały żydowskie chedery. Tuż przy aptece Kamil i Grzegorz opowiedzieli historię pana Ziembińskiego, który w czasie wojny przechowywał w swojej aptece kilkoro ukrywających się Żydów. Pod starym domem państwa Grabowskich Paulina mówiła o Żydówce również ukrywanej w tym domu. Pod pięknym i pomalowanym teraz na żółto niegdysiejszym domem Icka Goldberga Laura i Konrad przytoczyli jego historię – Icek Goldberg zajmował się handlem drzewnym i równocześnie był najbogatszym Żydem w Dubience, a powstały w 1926 roku budynek podobno miał stanowić posag dla jego córki.

W czasie wojny w budynku znajdował się Urząd Gminy, a po wojnie dom przeszedł w ręce dzisiejszego właściciela.

Na rynku Kacper z Norbertem opowiedzieli, jak wyglądał on przed wojną, gdy mieszkali przy nim Żydzi. Jak prezentowały się budynki i czy miały coś charakterystycznego,. W dubieńskiej Izbie Pamięci Bartek pokazywał przedmioty, które były związane z zawodami wykonywanymi przez przedwojennych Żydów. W miejscu, w którym kiedyś stała synagoga, a dziś jest przystanek, Krystian tłumaczył, czym dla Żydów jest dom modlitwy.

Już na samym końcu trasy, na cmentarzu żydowskim, Krzysztof opowiedział o pochowanym tam cadyku, o cmentarzu i jego historii. Dziś na cmentarzu przy rozwidleniu ulicy Piaski nie stoją już żadne przedwojenne macewy, a na części jego terenu wybudowano domy. Jakiś czas temu tam, gdzie, jak się przypuszcza, leży zmarły w 1806 roku cadyk Uri Fajwel ustawiono upamiętniający go nagrobek. W lipcu 2006 roku ukończono budowę ogrodzenia niezabudowanej części cmentarza.

Na zakończenie wycieczki na uczestników czekał poczęstunek: chałka, jabłka w miodzie i daktyle.

fot. M.Nowicka, B.Rostek

Więcej informacji o Dubience znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.