Dukla

„Podczas przeprowadzanych wywiadów wśród naszych sąsiadów i znajomych dowiedzieliśmy się wielu historii i ciekawostek, o których nie mieliśmy wcześniej pojęcia. Zajęcia nauczyły nas większej tolerancji i współpracy, o których na co dzień zapominamy” – podkreślił jeden z uczestników warsztatów. W czasie spotkań istotny był dla licealistów temat tolerancji i zwrócenie uwagi na dyskryminację. „Te warsztaty nauczyły nas nie tylko czegoś o Żydach czy o Dukli, lecz także tolerancji dla innych religii czy narodowości” – powiedziała Monika, jedna z licealistek. Uczniowie spotkali się również z Jackiem Koszczanem, prezesem Stowarzyszenia na rzecz Ochrony Dziedzictwa Żydów Ziemi Dukielskiej „Sztetl Dukla”. Gość opowiadał o historii Dukli – budynkach i związanych z nimi osobach, pokazywał przedwojenne zdjęcia i dokumenty. Ponadto licealiści obejrzeli film o historii dukielskich Żydów zatytułowany „Dlaczego?” (zrealizowany przez Sztetl Dukla) i udali się do synagogi w Dynowie do Centrum Historii Polskich Żydów w Dynowie na uroczystość uczczenia ofiar Zagłady i obchody Rosz ha-Szana.

W ramach wycieczki finałowej uczniowie przygotowali multimedialną prezentację pod tytułem „Żyliśmy razem przez wieki”. Niestety zła pogoda nie pozwoliła im na spacer ulicami miasteczka.

fot. F.Bojańczyk, K.Niewczas

11 grudnia licealiści przywitali gości zgromadzonych w sali widowiskowej. Przybyli między innymi przedstawiciele lokalnych władz i instytucji zajmujących się historią, nauczyciele i rodzice uczniów. Uczniowie rozpoczęli od przybliżenia historii pierwszych dukielskich Żydów. Mówili o współistnieniu mieszkańców wielokulturowego miasteczka. Następnie, przy pomocy zdjęć, zabrali wszystkich na cmentarz parafialny, gdzie znajduje się grobowiec z gwiazdą Dawida. Kto tam spoczywa, pozostaje nadal nieodkrytą tajemnicą. „Na wprost cmentarza wznosi się piękny barokowy klasztor ojców Bernardynów” – opowiadali uczniowie. Następnie przybliżyli postać brata Jakuba Pułkowskiego. W czasie wojny dokarmiał on polskie i żydowskie dzieci. Goście poznali także sylwetkę żydowskiego fotografa Natana Lanera. Kolejnym punktem na wirtualnej trasie był „Dom pod Lipami” – dawne mieszkanie doktora Strychalskiego. Współpracował on z dwoma żydowskimi lekarzami Adolfem Dieslerem i Józefem Hendlerem. Opowiadając o przedwojennej poczcie, uczniowie pokazywali zdjęcia kartek i listów pisanych w jidysz. Następnie goście obejrzeli zdjęcia budynku, w którym przed wojną mieścił się sąd grodzki. Licealiści wspomnieli o pracujących tam dwóch żydowskich adwokatach. Słuchacze zaznajomili się także z historią pani Zajdel, która została rozstrzelana za ukrywanie Żyda. Następnie goście poznali historię budynku, w którym mieścił się Spółdzielczy Bank Udziałowy. Jednym z członków rady nadzorczej tego banku był Mozes Hilel Rozenthal. Prowadzący zreferowali także historię rozgrywającą się na placu dawnej powozowni, skąd między innymi wywożono Żydów do obozu zagłady w Bełżcu.

Goście dowiedzieli się ponadto, że w miejscu obecnego parku znajdował się prawdopodobnie pierwszy cmentarz żydowski. Niezwykle bogata była również historia dwóch rodzin – piekarza Abe Bergmana i zegarmistrza Altholtza. Następnie uczniowie przenieśli wszystkich w realia przedwojennego rynku. Opowiadali o toczącej się tam codzienności, o dziejach takich budynków, jak hotel Lichtmana czy dom rabina. Wspomnieli również o tym, jak udało im się nawiązać kontakt z synem dukielskiego piekarza Maksa Rozenbluma. Nie zabrakło również informacji o takich miejscach, jak cheder, jesziwa, synagoga i mykwa. Goście poznali też historię dukielskiego getta. Kolejnym punktem na trasie tego wirtualnego spaceru był urząd gminy. Uczniowie wspomnieli tam o samorządzie polsko-żydowskim. Opowiadając o szkole barona Hirscha, licealiści przybliżyli zasady funkcjonowania żydowskiego szkolnictwa. Było też o rzeźni, młynie i tartaku. Ich właścicielami byli dukielscy Żydzi. Ostatnim punktem spaceru był kirkut. Prowadzący opowiedzieli o historii cmentarza, symbolice macew i zasadach dotyczących pochówku. Na zakończenie spotkania jedna z uczennic zaśpiewała piosenkę „Miasteczko Bełz”.

Swoją pracę nad projektem uczniowie relacjonowali na profilu Klubu Historycznego na Facebooku. Zamieścili tam między innymi film o projekcie.

fot. F.Bojańczyk, K.Niewczas

Więcej informacji o Dukli znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.