| 2017 |
Ełk
Zespół Szkół nr 1 im. Jędrzeja Śniadeckiego
Zespół Szkół nr 1 im. Jędrzeja Śniadeckiego
| 2017 |
W centrum Ełku, w dzisiejszym parku im. Jana Pawła II, znajduje się Góra Jerozolimska – Jerusalemberg. Według map pochodzących z końca XIX wieku w jej pobliżu znajdował się cmentarz żydowski, a cały obszar nosił nazwę Jüdenplatz. Nazwa kopca to jedyne, co pozostało w przestrzeni miasta po jego żydowskiej społeczności, która obecna była w ówczesnym Lycku od początku XVIII wieku. Wcześniejsze źródła wspominają o żydowskich kupcach przybywających do miasta na jarmarki już w wieku XV. Chociaż gmina żydowska w mieście nie była liczna, posiadała synagogę z czerwonej cegły w charakterystycznym dla wszystkich ełckich świątyń stylu neogotyckim. W Ełku wydawano także pierwszy na świecie hebrajskojęzyczny tygodnik HaMagid (Kaznodzieja), który docierał z syjonistycznymi ideami nie tylko do miast pruskich, ale też polskich i rosyjskich. Wraz z kolejnymi dekadami wieku XX liczebność gminy ełckiej malała, również z powodu późniejszych wystąpień antyżydowskich w Rzeszy. Ełcka synagoga spłonęła podczas Nocy Kryształowej. W wyniku emigracji przed wybuchem II wojny światowej miasto zamieszkiwało jedynie 16 Żydów.
Dla uczniów klasy o profilu turystycznym Zespołu Szkół nr 1 im. Jędrzeja Śniadeckiego w Ełku historia żydowska nie była nowością – przed wiosennymi warsztatami Szkoły Dialogu 2017 odwiedzili Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie oraz przygotowywali akcję „Żonkile” w Ełku. Mimo to losy Żydów ełczańskich nie były im znane, przez co z dużą ciekawością podeszli do tej nieznanej historii swojego miasta. W czasie warsztatów z trenerkami Forum uczniowie starali się odtworzyć żydowski Ełk poznając nowe cenne informacje, dyskutowali, a także wykazali się wiedzą w temacie Zagłady. Z pomocą nauczyciela Huberta Górskiego zabrali się do przygotowań projektu końcowego.
Informacje na temat ełckich Żydów uczniowie odnajdowali w różnych miejscach. Pomocne okazały się książki na temat historii miasta, materiały ze Stowarzyszenia Żydów Wschodniopruskich oraz kontakt z Muzeum Historycznym w Ełku. Jeden z jego pracowników, dr Rafał Żytyniec, był gościem trzeciego warsztatu. Przekazał on uczniom informacje o sklepach należących przed wojną do żydowskich mieszczan oraz opowiedział o żyjących do dziś potomkach ełckich Żydów mieszkających w Szwecji i Izraelu. Okazało się także, że w ełckim gimnazjum przed wojną było trzech nauczycieli religii – ksiądz katolicki, pastor oraz rabin. Oznacza to, iż dzieci wszystkich trzech wyznań uczyły się razem, a oddzielnie miały jedynie lekcje religii.
Gdy projekt końcowy – wycieczka dla mieszkańców miasta, koncert muzyki żydowskiej oraz przewodnik po żydowskim Ełku – był gotowy, uczniowie wzięli udział w promowaniu zaplanowanych na 26 maja wydarzeń. Plakaty pojawiły się w instytucjach miejskich, szkołach, bibliotece, a także na słupach ogłoszeniowych i miejskich portalach informacyjnych. Młodzież wraz ze swoim opiekunem udzieliła też wywiadów w lokalnych gazetach i rozgłośniach radiowych.
Finał ełckiej Szkoły Dialogu rozpoczął się od spaceru śladem żydowskiej społeczności miasta z uczniami w roli przewodników. Trasa rozpoczęła się w samym centrum przy Ełckim Centrum Kultury, nieopodal którego do połowy XX wieku odbywały się jarmarki stanowiące początki obecności Żydów w Ełku. Szczegółowy opis trasy znalazł się w broszurze Przewodnik po Ełku. Szlakiem Żydów ełckich opublikowanej dzięki wsparciu Urzędu Miasta. Po spacerze, w godzinach wieczornych, w Miejskiej Bibliotece Publicznej odbył się recital muzyki żydowskiej Jak malował Pan Chagall w wykonaniu Marka Rawskiego i Romana Ziemlańskiego.
Widzowie mieli okazję wysłuchać także podsumowania projektu uczniowskiego, w tym podstawowych wiadomości na temat ełckich Żydów, oraz skosztować potraw kuchni żydowskiej przygotowanych przez uczniów. Jak przyznali uczestnicy projektu, warsztaty nie tylko dostarczyły im ogrom wiedzy na temat Żydów, ale pozwoliły im także na odkrycie nieznanej dotychczas historii swojego miasta i podzielenie się nią z ełczanami.
Gdy dowiedziałam się, że cmentarz żydowski dla Żydów zawsze zostaje cmentarzem, nawet gdy fizycznie już go nie ma, to szczerze się przeraziłam, że nikt do tego czasu w Ełku nie zadbał o to miejsce gdzie znajdował i znajduje się cmentarz. Razem z grupą dołożymy wszelkich starań, aby upamiętnić to miejsce.
Julka, uczestniczka warsztatów
Szkoła:
Zespół Szkół nr 1 im. Jędrzeja Śniadeckiego
Uczniowie:
klasa I o profilu turystycznym
Nauczyciel:
Hubert Górski
Ekspert:
Rafał Żytyniec
Trenerki:
Agata Jadowska, Antonina Stasiuk
Więcej informacji o Ełku znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:
Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
