Grodzisk Mazowiecki

Miasto to było zamieszkiwane przez Żydów od XVI w. W XIX w. żydowska społeczność  przeżywała rozkwit – Żydzi stanowili 90 proc. mieszkańców, a Grodzisk nazywano „miastem żydowskim”. Pod koniec 1939 r. w mieście przebywało 3255 Żydów (około 20 proc. całej ludności). 1 grudnia 1940 r. Niemcy utworzyli getto. Jego likwidację przeprowadzono w lutym 1941 r., a około 6 tys. pozostałych Żydów przetransportowano do getta warszawskiego, skąd kierowano ich do obozu zagłady w Treblince. „Podczas odszukiwania śladów, świadków historii i miejsc pożydowskich czułam ogromną ciekawość, a jednocześnie wielki smutek z powodu nieobecności grodziskich Żydów w naszej społeczności. Pozostała po nich wielka pustka, którą staramy się zapełnić – chcemy utrwalić pamięć o grodziskich Żydach” – mówi Ola, jedna z uczestniczek warsztatów Szkoły Dialogu.

By przekazać dalej pamięć o grodziskich Żydach, uczniowie z Grodziska postanowili zabrać młodszych  kolegów i koleżanki na wycieczkę śladami grodziskich Żydów. Starannie przygotowany spacer edukacyjny, dostosowany do wieku uczniów 6 klasy podstawówki, odbył się 3 czerwca. Wycieczka z elementami gry miejskiej poprowadziła przez kirkut, dworzec kolejowy i dawne żydowskie kamienice. Uczniowie opowiadali młodszym kolegom o nieistniejących już miejscach: synagodze, jatkach i getcie. Pokazali ślady po mezuzach oraz kuczkę. Kolejnym etapem projektu były warsztaty, które młodzież zorganizowała dla swoich rówieśników z gimnazjum, aby przekazać im zdobytą podczas swoich warsztatów wiedzę.

Równocześnie do działań na cmentarzu, wycieczki dla uczniów podstawówki i zajęć dla kolegów i koleżanek z gimnazjum działały dwie uczniowskie ekipy filmowe. Pierwsza grupa stworzyła film pt. „Zamknięte cmentarze”, który dokumentuje rozwój całego projektu.

Drugiej ekipie młodych filmowców udało się skontaktować z p. Haliną Rubin, córką grodziskich Żydów, a także przeprowadzić kilka wywiadów z mieszkańcami miasta. Wspomnienia p. Barbary Macher i p. Romana Sławińskiego o żydowskim życiu w Grodzisku zostały uwiecznione w filmie i przetłumaczone na język angielski. Obraz zawiera także ciekawe archiwalne zdjęcia miejscowości. Głosu do filmu jako narrator użyczył p. Tomasz Krupski – wiceburmistrz Grodziska. „Za zamknięcie rozdziału z wieloletniego pobytu Żydów w Grodzisku uważano grudzień, czyli tewet. Wiatr zatarł ślad. Kiedy zniknęli z Grodziska jego żydowscy mieszkańcy i na Rynek zaczęło nieśmiało zakradać się nowe życie, przytłumione przez warunki wojenne, pojawiły się sklepiki i warsztaty próbujące zapełnić powstałą lukę w gospodarstwie miasta […]Dziś, poznając te historie, uczymy się o dawnych mieszkańcach, którym należy się chwila zadumy i obowiązek trwałej pamięci” – mówił w filmie Tewet.

Więcej informacji o Grodzisku Mazowieckim znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.