| 2013 |
Jasło
II Liceum Ogólnokształcące
II Liceum Ogólnokształcące
| 2013 |
Kiedy uczniowie II Liceum Ogólnokształcącego w Jaśle rozpoczęli warsztaty Szkoły Dialogu, coraz bardziej intrygowało ich pytanie o postawy Polaków wobec Zagłady Żydów. W Jaśle bowiem jeszcze przed II wojną światową Żydzi stanowili 23 proc. mieszkańców. Gmina żydowska prężnie się rozwijała, działały cztery żydowskie domy modlitwy, dwa chedery oraz dwie łaźnie rytualne, była bożnica, synagoga, kilka żydowskich organizacji, m.in. Gemiłus Chesed, Chewra Kadisza, kulturalno-oświatowe Jeszurun, a także Bejt Jaakow, które prowadziło szkołę dla żydowskich dziewcząt. W mieście działał też żydowski klub sportowy Makkabi. W Jaśle Żydów już nie ma. Te wszystkie miejsca właściwie nie istnieją. Pozostał jedynie zaniedbany żydowski cmentarz.
Licealiści uczyli się o tradycjach i kulturze Żydów, o ich losie podczas II wojny światowej, o Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, o tych Polakach, którzy ratowali Żydów przed śmiercią. Sami też chcieli zrobić coś, aby upamiętnić dawnych mieszkańców miasta. Oddać im hołd. Ocalić od zapomnienia.
W ramach warsztatów Szkoły Dialogu przygotowali wycieczkę śladami jasielskich Żydów. Zaproszonych gości zabrali w miejsce, gdzie kiedyś mieściła się szkoła dla żydowskich dziewcząt oraz w miejsce wzniesionej w 1905 r. okazałej synagogi w stylu mauretańskim, zdewastowanej w 1942 r., a następnie zniszczonej. Podeszli też tam, gdzie kiedyś funkcjonowała mykwa. Zatrzymali się przy I LO, do którego uczęszczał wybitny matematyk żydowskiego pochodzenia Hugon Steinhaus.
Uczestnicy wycieczki dowiedzieli się też od młodzieży, gdzie w Jaśle przebiegały granice getta. Niemcy utworzyli je w 1942 r., a po kilku miesiącach część umieszczonych w nim Żydów przetransportowali do obozu w Szebniach. Większość jednak została wywieziona do obozu zagłady w Bełżcu. Końcowa likwidacja odbyła się w grudniu, kiedy to pozostającą w nim niewielką grupę Żydów przenieśli do getta w Rzeszowie, ale wielu Żydów zginęło podczas rozstrzeliwań w pobliskich lasach oraz na cmentarzu żydowskim. Tam również licealiści zaprowadzili uczestników wycieczki. Właściwie tylko jasielski kirkut zachował się po wojnie, choć i ten w bardzo złym stanie.
Założono go jeszcze w XIX w., a najstarsza zachowana macewa pochodzi z 1903 r.
Licealiści nie chcieli, aby projekt ten zakończył się wraz z końcem wycieczki. Postanowili opowiedzieć o jasielskich Żydach innym. Pokazali więc prezentację w szkole i przygotowali raport. Wcześniej na wycieczkę stworzyli broszurę oraz audioprzewodnik. Umieścili w nim historie opowiedziane im przez starszych mieszkańców Jasła – tych, którzy pamiętają czasy wojny oraz Żydów z Jasła. Ocalić od zapomnienia. Choć tyle.
Szkoła:
II Liceum Ogólnokształcące
Uczniowie:
ochotnicy z II klas
Nauczycielka:
Magdalena Pabjan
Ekspert:
Mariusz Świątek – historyk z Muzeum Regionalnego
Trenerzy:
Katarzyna Czajkowska-Łukasiewicz, Adam Gąsecki
Więcej informacji o Jaśle znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:
Program Szkoła Dialogu w Jaśle został zrealizowany dzięki wsparciu HARVEYA KRUEGERA.
Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
