| 2017 |
Jawornik Polski
Gimnazjum im. Jana Pawła II
w Zespole Szkół nr 1
Gimnazjum im. Jana Pawła II
w Zespole Szkół nr 1
| 2017 |
Położony między Rzeszowem a Przemyślem Jawornik Polski nie wydaje się być miejscem kryjącym żydowską historię. Jednak wystarczy rozmowa ze starszymi mieszkańcami gminy, aby dowiedzieć się o przedwojennym życiu żydowskich sąsiadów. Historia społeczności żydowskiej w Jaworniku sięga bowiem już początku XVIII wieku. Ze względu na swe mniejsze rozmiary społeczność Żydów jawornickich należała do okolicznych, liczniejszych gmin – dynowskiej i tyczyńskiej. Mimo to posiadała w miejscowości drewnianą synagogę, mykwę i cmentarz, a zajmowała się głównie handlem i drobnym rolnictwem.
Żydowskie losy swojej małej ojczyzny nie były jednak znane jawornickim uczniom z Zespołu Szkół nr 1 przed rozpoczęciem warsztatów Szkoły Dialogu w kwietniu 2017 roku. Słowami jednego z uczestników: „Nigdy mnie to nie interesowało, nigdy nie miałam z tym styczności, nigdy nie myślałam, że w mojej miejscowości byli Żydzi…”. Uczniowie poznali zatem podstawy kultury i historii żydowskiej, w której szczególnie poruszyły ich osobiste losy Żydów w czasie wojny. W trakcie warsztatów trenerki Forum Dialogu przekazały także młodym jaworniczanom wskazówki dotyczące ich projektu finałowego, czyli wycieczki śladami jawornickich Żydów – jak podzielić się pracą, o czym opowiedzieć uczestnikom, gdzie szukać źródeł.
Okazało się jednak, że sami uczniowie najlepiej wiedzieli do kogo skierować się o pomoc. Dzięki licznym wywiadom, które przeprowadzili z najstarszymi mieszkańcami swojej miejscowości zebrali wiadomości o miejscach i ludziach, których od czasów wojny w Jaworniku już nie ma. To dzięki rozmowie z babcią jednego z uczestników młodzież dowiedziała się gdzie znajduje się kirkut, z którego ostatnie macewy zniknęły w latach 80., a także poznała wojenne próby ukrywania się jawornickich Żydów. Wszystko to pozwoliło im przygotować wypełniony informacjami spacer dla uczniów swojej szkoły.
W każdym z punktów wycieczki uczniowie-przewodnicy przybliżali słuchającym elementy żydowskiej kultury związane z danym miejscem. Nie zabrakło więc informacji o rytualnej łaźni, symbolice macew, czy zwyczaju przynoszenia kamieni na grób. Na rynku zainteresowani mogli wysłuchać historii o przedwojennych jawornickich kupcach i zobaczyć domy należące w przeszłości do żydowskich rodzin, których imiona zostały przywołane ku pamięci. Trasę zakończył tunel kolejki wąskotorowej, w którym w trakcie okupacji ukrywali się okoliczni Żydzi. Tam uczestnicy wysłuchali nagrania wywiadu z prababcią jednej z uczennic. W tunelu czekali również harcerze z pochodniami, którzy opowiedzieli o historii przedwojennego harcerstwa, w tym o harcerzach pochodzenia żydowskiego.
Uczniowie podkreślali po warsztatach, iż nie sądzili, że Żydzi mieszkali tak blisko nich w Jaworniku. Możliwość opowiedzenia o tym młodszym klasom ze swojej szkoły zwiększyła ich chęć do podejmowania różnych pozaszkolnych działań.
Wśród listów, które uczestnicy pisali po cyklu czterech warsztatów, znalazł się poniższy: „Jestem dumna, że mogłam uczestniczyć w tym projekcie. Patrzę teraz innym okiem na te wszystkie sprawy. Czuję, że jeszcze bardziej chciałabym poznać historię żydowską”.
Szczerze mówiąc przed warsztatami nie interesowałem się tym zbytnio. Jednak kiedy te warsztaty odbyły się zacząłem patrzeć na to całkiem inaczej. Przede wszystkim poznałem zwyczaje, potrawy, a także kulturę Żydów, co zainteresowało mnie bardzo. Później poznałem historię Żydów w mojej miejscowości. Nigdy wcześniej nie pomyślałbym, że mieszkali tak blisko mnie. Teraz na warsztatach nie nudzę się, a z niecierpliwością wyczekuję na ostatni punkt, którym jest wycieczka, którą wspólnie organizujemy.
Uczestnik warsztatów
Szkoła:
Gimnazjum im. Jana Pawła II w Zespole Szkół nr 1
Uczniowie:
klasa III
Nauczyciel:
Stanisław Hop
Trenerki:
Jolanta Goździk, Barbara Rostek
Więcej informacji o Jaworniku Polskim znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:
Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
