| 2017 |
Kętrzyn
Zespół Szkół im. Marii Curie-Skłodowskiej
Zespół Szkół im. Marii Curie-Skłodowskiej
| 2017 |
Pierwsi Żydzi na teren państwa krzyżackiego napłynęli już w XIII wieku. Rastenburg, czyli dzisiejszy Kętrzyn, był siedzibą istniejącego do dzisiaj imponującego zamku krzyżackiego. Pierwsze wzmianki o kętrzyńskich Żydach pochodzą jednak dopiero z początku XIX wieku, zaś pierwsza synagoga powstała w mieście w 1853 roku. Nie wzbudza to zaskoczenia znając liczebność gminy kętrzyńskiej – w najliczniejszym okresie społeczność żydowska liczyła w mieście około 100 osób. Pomimo małej wielkości, w gminie działała prywatna szkoła Michaela Aschermanna, do żydowskiego kupca Jacobiego należał okazały dom handlowy „Bleyle” na ulicy Królewieckiej, a wśród społeczności żydowskiej znaleźć można licznych lekarzy, producentów dóbr oraz miejskich radnych. Do dzisiaj w kętrzyńskim krajobrazie można odnaleźć budynki przenoszące nas do przedwojennej świetności – budynek starej synagogi sprzedany w 1914 roku kościołowi baptystów oraz kamienice należące jeszcze w latach 30. do żydowskich kupców. Jak wykazał początek warsztatów Szkoły Dialogu, wiedza na temat ich przeszłości nie jest jednak szeroko znana dzisiejszym mieszkańcom miasta.
Od kwietnia 2017 roku miało się to jednak zmienić, a wszystko za sprawą uczniów Liceum Ogólnokształcącego w Zespole Szkół im. Marii Curie-Skłodowskiej w Kętrzynie. Od początku warsztatów Szkoły Dialogu z dużym zainteresowaniem podejmowali oni tematy kultury żydowskiej w kontekście ich rodzinnego miasta. Mogli porozmawiać z trenerkami Forum Dialogu na temat historii i tradycji żydowskiej w kontekście nie tylko ówczesnej Polski, ale także specyfiki Żydów zamieszkujących ówczesne Prusy Wschodnie. Była to szansa na poznanie nieznanej dotychczas historii swojej małej ojczyzny, jak również okazja na refleksje dotyczące dzisiejszych czasów i pamięci o tym, co kiedyś.
Kreatywność kętrzyńskich licealistów przejawiała się w pracach nad projektem końcowym. Zdecydowali się na połączenie swoich pomysłów i zorganizowanie wycieczki śladami społeczności żydowskiej Kętrzyna zakończonej wystawą zdjęć w Powiatowym Domu Kultury „Czerwony Tulipan”. Trasa wycieczki prowadziła przez 17 miejsc związanych z historią Żydów kętrzyńskich, m.in. dawny teren Neuer Markt (Nowego Rynku), przedwojenną Königsbergerstrasse (ulica Królewiecka, dzisiaj ulica Sikorskiego), niegdyś pełną żydowskich domów towarowych, stojące do dzisiaj budynki mieszczące przed 1939 rokiem żydowskie sklepy bądź mieszkania – na jednym z nich widać nawet do dzisiaj wyryte nazwisko właścicieli – „Beer”. Przy każdym z miejsc uczniowie podawali uczestnikom spaceru informacje na temat konkretnych rodzin mieszkających lub pracujących pod danym adresem i numerem, co wytworzyło wśród gości poczucie „sąsiedztwa” i więzi ze swymi znanymi z imienia i nazwiska przedwojennymi „współmieszkańcami”. Wycieczka zakończyła się odwiedzeniem miejsca, w którym znajdował się żydowski cmentarz (dzisiaj zapomnianego jako zajezdnia autobusowa) oraz zachowanego budynku starej synagogi na ulicy Zjazdowej 9, służącego dzisiaj wspólnocie zielonoświątkowców.
Po obejrzeniu wszystkich miejsc goście mogli ugruntować nabytą wiedzę poprzez aktywne uczestnictwo w wystawie starych zdjęć związanych z życiem i działalnością społeczności żydowskiej Rastenburga. Wystawę połączono z poczęstunkiem, który składał się z żydowskich przysmaków, takich jak daktyle w miodzie, maca, chałka, chałwa oraz ciasta koszerne. Prezentowano archiwalne zdjęcia, które zostały wykorzystane podczas wycieczki wraz z nazwiskami związanych z nimi żydowskich rodzin. Ponadto, uczestnikom zaprezentowano w starej synagodze film dotyczący tożsamości i religii żydowskiej. Każdy uczestnik otrzymał także broszurkę z pytaniami i trasą wycieczki.
Spacer okazał się sukcesem i stanowił przedmiot zainteresowań nie tylko uczniów, ale również bardziej zróżnicowanego grona odbiorców: osób dorosłych, rodzin z dziećmi, nauczycieli, turystów oraz starosty powiatu kętrzyńskiego.
Co ogromnie ciekawe, Szkoła Dialogu zainspirowała uczniów do nawiązania kontaktu z byłym mieszkańcem Rastenburga, który obecnie mieszka w Niemczech, panem Frankiem-Lothar Krawolitzkim. Przy jego wsparciu powstał zamiar umieszczenia kamienia pamięci upamiętniający obecność Żydów w Kętrzynie. Za jego pośrednictwem uczniowie pozyskali także kontakt do innych byłych mieszkańców Rastenburga pamiętających obecność Żydów w mieście.
Pomysły kętrzyńskich licealistów nie ustają. Kolejną inicjatywą uczniów jest pomysł umieszczenia tablicy informacyjnej przedstawiającej miejsca ważne dla historii społeczności żydowskiej miasta. W niedługim czasie uczniowie planowali też zorganizowanie powtórnej wycieczka z udziałem przedwojennych mieszkańców miasta.
Od kolejnego roku szkolnego planowane jest nawet wpisanie na stałe wystawy na temat żydowskiej społeczności Rastenburga w coroczny kalendarz swojego liceum.
Doświadczenie Szkoły Dialogu z pewnością było ważne dla kętrzyńskich licealistów na wielu poziomach – wiedzy na temat historii swojego miasta, poczucia wpływu na otaczającą rzeczywistość, czy też otwarcie na nowe zagadnienia i przemyślenia. Najlepiej oddać tutaj głos jednej z uczestniczek warsztatów w Zespole Szkół im. Marii Curie-Skłodowskiej: „Nie myślałam, że zainteresuje mnie historia i kultura żydowska jeśli nawet swoją pierwotną się nie interesuję. Ze spotkania ze spotkania, z historii każdej jednostki do historii zainteresowała mnie chęć poznania swoich przodków przez nieznanych mi ludzi. Jestem raczej obojętną jednostką zajętą sobą i nieinteresującą się obcymi. A jednak… Szkoła Dialogu trochę zmieniła moje postrzeganie świata, ludzi, historii i religii. Nie znam historii swoich przodków, a zaciekawiła mnie historia Żydów. Myślę, że czas najwyższy zająć się czymś innym niż sobą”.
Jest to niezwykłe doświadczenie dowiedzieć się, że w miejscu gdzie codziennie idę do szkoły znajdowała się żydowska kamienica, czy też że między budynkami jest synagoga, o której większość mieszkańców nie ma pojęcia. Jest to niesamowite przeżycie i bardzo się cieszę, że wzięłam w tym udział.
Uczestniczka warsztatów
Zapisałem się do Szkoły Dialogu aby zrozumieć inność, inną kulturę. Wcześniej moje odniesienia w stosunku do ludności żydowskiej były bardzo niemiłe. Żyłem ciągłymi stereotypami. Uczestniczenie w Szkole Dialogu dało mi wiele wyjaśnień, dopowiedzeń. Bardzo się cieszę, że mogłem poznać kulturę żydowską, ludzi, wiele historii, które dało mi do myślenia.
Uczestnik warsztatów
Szkoła:
Zespół Szkół im. Marii Curie-Skłodowskiej
Uczniowie:
grupa chętnych z klas pierwszych
Nauczycielka:
Anna Szczechowicz-Brasel
Trenerki:
Jolanta Goździk, Barbara Rostek
Więcej informacji o Kętrzynie znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:
Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
