Końskie

W XIX wieku wybudowano dwie fabryki produktów żelaznych – Hochberga i Kronenbluma, powstawały także liczne zakłady kowalskie. W mieści rozwijał się chasydyzm, ruchy syjonistyczne i socjalistyczne. W wolnej Polsce w Końskich funkcjonowały organizacje społeczne, kulturalne, spółdzielcze i polityczne. Wydawano gazetę „Konsker Cajtung”. W 1939 roku miasto zostało zajęte przez Niemców. Już we wrześniu około pięćdziesięciu mieszkańców (Polaków i Żydów) zostało zabitych. W tym czasie również spłonęła synagoga. W Końskich powołano Judenrat i trzydziestoosobową policję żydowską. Wiosną 1940 roku w mieście ustanowiono getto. Przebywało w nim około 7,5 tysiąca osób. Między listopadem 1942 roku a styczniem 1943 roku przeprowadzono trzy akcje likwidacyjne. Wojnę przetrwało około trzystu Żydów. Po wojnie mieszkało w mieście jeszcze kilka rodzin, jednak w krótkim czasie wyemigrowały.

fot. A.Desponds, S.Niemojewski

„Zobaczenie na własne oczy miejsc, które mijałam codziennie, w kontekście historycznym, uświadomiło mi, jaką ignorantką byłam w stosunku do historii regionalnej” – mówiła jedna z uczennic po warsztatach. Mimo tego ich wiedza na temat historii i kultury Żydów była przed rozpoczęciem warsztatów znikoma, uczniowie zdołali szybko odkryć wiele informacji. Szukali w książkach poświęconych historii ich regionu, ale najbardziej pomocne okazały się wywiady, które przeprowadzili ze starszymi członkami społeczności, zwłaszcza z własnymi rodzicami i dziadkami. Jeden z uczniów odkrył nawet , że jego wujek został odznaczony przez Jad Waszem medalem Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata. Dzięki tym rozmowom, wycieczka którą zrogaizowali pełna była osobistych wspomnień i anegdot, które prawdopodobnie zaginęłyby w oficjalnie pisanej historii. Uczniowie skontaktowali się też z lokalnym historykiem, panem Wójcikiem, który prowadzi stronę internetową poświęconą historii Końskich (www.konskie.org.pl). Uczniowie tak bardzo zainteresowali się żydowską historią swojego miasta, że postanowili napisać petycję do władz lokalnych z prośbą o upamiętnienie społeczności żydowskiej Końskich tablicami umieszczonymi w różnych częściach miasta.

By podzielić się nabytą wiedzą z innymi, licealiści zorganizowali wycieczkę śladami koneckich Żydów, a całe wydarzenie udokumentowali relacją wideo.

Ich wycieczka została ogłoszona w społeczności szkolnej i wzięli w niej udział wszyscy uczniowie liceum, co oznacza, że kolejne grupy uczestników wychodziły co 15 minut. Co więcej, uczniowie poprosili miejskie Centrum Informacji Turystycznej o współpracę w projekcie i udostępnienie sali, w której chcieli wyświetlać film związany z wycieczką. Sama wycieczka nie była jedynie prezentacją żydowskiej historii Końskich, ale starała się przenieść uczestników w czasie, częstując ich chałką, lub przez przygotowanie precyzyjnych map i starych zdjęć miasteczka, które pomogły wyobrazić sobie to, czego już nie ma.
Na trasie wycieczki znalazł się dawny kirkut, teren dawnego getta oraz miejsca, w których niegdyś znajdował się cheder, zakład szewski i synagoga. Spacerowicze poznali najważniejsze wiadomości dotyczące zwyczajów i kultury żydowskiej, tradycji związanych z pochówkiem oraz codziennym życiem społeczności żydowskiej. Ponadto oglądali stare fotografie, kosztowali tradycyjnej chałki i obejrzeli niemy film z życia przedwojennego sztetla.
Zaangażowanie i pomysłowość licealistów zostały docenione – na Gali Szkoły Dialogu licealiści z Końskich otrzymali wyróżnienie. Wcześniej jeden z warsztatów Szkoły Dialogu był filmowany przez AFP – Francuską Agencję Prasową, a następnie wideo i towarzyszący mu artykuł zostały skopiowane przez strony internetowe i żydowskie media na całym świecie.

fot. A.Desponds, S.Niemojewski

Projekt realizowany dzięki wsparciu Taube Foundation for Jewish Life & Culture.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.