Krasnystaw

Działały związki zawodowe i liczne stowarzyszenia. Do II wojny światowej żydowskie życie rozwijało się tam bardzo prężnie.
W getcie założonym w roku 1940 umieszczono około 2 tys. Żydów z miasta i okolic. Część osób przez getto w nieodległej Izbicy trafiła do Sobiboru. Kilkuset innych wywieziono do Majdanka, a ci, którzy zostali w getcie w Krasnymstawie, w październiku 1942 r. trafili do obozu zagłady w Bełżcu.

W topografii dzisiejszego Krasnegostawu o przedwojennej obecności społeczność żydowskiej zaświadcza wielokrotnie przebudowywany budynek synagogi stojący przy dzisiejszej ul. Czystej 3 i żydowski cmentarz przy ul. Rejowieckiej, tuż obok lasu nazywanego Borkiem. Na zarośniętym kirkucie znajduje się jeszcze kilka zniszczonych macew. Nie ma tam niestety żadnego ogrodzenia ani tablicy upamiętniającej to miejsce.

Podczas wiosennej edycji Szkoły Dialogu uczniowie małego gimnazjum w Zakręciu przy Krasnymstawie wraz z trenerkami Forum Dialogu poznawali historię swojej miejscowości. Oglądali stare zdjęcia, rozmawiali o tym, na czym polega judaizm i jak wyglądają żydowskie święta. Czym jest wielokulturowość i czym są stereotypy. Rozmawiali o wojennych losach Żydów z Krasnegostawu i o tym, jaki wpływ Zagłada ma na współczesną tożsamość Żydów izraelskich, amerykańskich czy polskich. Po kilku dniach wspólnej pracy uczniowie zaczęli przygotowywać się do opracowanej przez siebie wycieczki dla uczniów krasnostawskiej podstawówki.

fot. Jolanta Goździk, Karolina Jastrzębska-Mitzner

Wycieczka odbyła się w środku tygodnia, 8 czerwca, w środę. Miejscem zbiórki był pl. 3 Maja, gdzie uczniowie opowiedzieli w skrócie, jak wyglądał Krasnystaw przed wojną. Mówili o kamieniczkach, sklepach, placu, na którym wspólnie bawiły się dzieci żydowskie i chrześcijańskie i o tym, jak ta historia się skończyła. Z placu poprowadzili grupę na „Spacer szlakiem miejsc kultury żydowskiej w Krasnymstawie”.

Pod domem Binderów przewodnicy opowiedzieli o tej rodzinie, czym się zajmowała i co się z nimi stało po wybuchu wojny. Przytoczyli również relacje córki Binderów Miriam, która przeżyła Zagładę, oraz relacje Wiesławy i Alicji Niewidziajło, których rodzina ukrywała Binderów.

Na ul. Czystej, pod budynkiem synagogi uczniowie wytłumaczyli, czym jest synagoga i kim jest rabin. Opowiedzieli, jak wyglądała kiedyś synagoga krasnostawska, jak została zbudowana i które jej oryginalne elementy są dzisiaj zauważalne. Wszystko zilustrowali starymi zdjęciami.

Na ul. Zamkowej pokazali, gdzie stał dom rabina, gdzie były żydowskie sklepy. Przywołali postać krasnostawskiego rabina, który nazywał się Naftali Czerwony Kamień i mieszkał niedaleko synagogi. Przytoczyli także słowa jednego z mieszkańców miasta, który w swoich wspomnieniach mówił o żydowskich właścicielach krasnostawskich sklepów.
Na ul. Zaułek Nadrzeczny organizatorzy opowiedzieli między innymi o zamku i o znajdującej się tu mykwie.

Wyjaśniali, czym jest mykwa, komu służyła i jak wyglądała przed wojną. Na ul. Grobla pokazali, gdzie znajdowała się brama do getta i opowiedzieli, czym była ta odizolowana część miasta. Uczniowie przybliżyli historię getta krasnostawskiego, odwołując się m.in. do wspomnień Żydów, którzy w nim przebywali. W tym miejscu był również czas na rozmowę o Zagładzie krasnosielskich Żydów.

Na ul. Partyzantów wskazali niegdysiejszy budynek chederu, tłumacząc równocześnie, czym był cheder, kto się w nim uczył i ile było chederów w Krasnymstawie. W każdym punkcie, w którym grupa przystawała, uczniowie pokazywali reszcie zdjęcia przedstawiające to miejsce przed wojną lub tuż po wojnie. Przewodnicy zadbali o ty, by opowieść o każdym z miejsc na trasie wycieczki była zobrazowana przedwojennym zdjęciem i przedstawiona w taki sposób, by uczniowie podstawówki jak najwięcej zapamiętali. Wszystko było powiedziane prostym językiem, zrozumiałym dla uczniów podstawówki.

Na końcu uczniowie przygotowali grę, która miała poszerzyć wiedzę dotyczącą świąt żydowskich i chrześcijańskich. Czy ktoś wie, jakie są między nimi różnice, a jakie podobieństwa? Na końcu zarówno organizatorzy jaki i uczestnicy spaceru wspólnie przygotowali plakat, na którym każdy mógł się podpisać i wyrazić, co czuje.

Więcej informacji o Krasnymstawie znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.