| 2016 |
Rzeszów
Dwujęzyczne Liceum Uniwersyteckie
Dwujęzyczne Liceum Uniwersyteckie
| 2016 |
Tytuł finalisty na Gali Szkoły Dialogu 2016
Rzeszów to stolica województwa podkarpackiego, zamieszkana przez prawie 190 tysięcy ludzi. Żydzi byli obecni w mieście od XV wieku. Stanowili wówczas ponad połowę mieszkańców. W XVIII wieku działały tu dwory cadyków pochodzących z najsłynniejszych dynastii, między innymi wnuk Elimelecha Lazar Weisblum. W XX wieku Żydzi byli członkami rady i burmistrzami, w mieście działało wielu bankierów, przemysłowców, lekarzy i adwokatów. W Rzeszowie mieszkał także Nachum Sternheim – muzyk i kompozytor, który wyemigrował do Stanów Zjednoczonych i pracował dla wytwórni filmowych w Hollywood. W międzywojniu w Galicyjskiej Jerozolimie, jak nazywano Rzeszów, zamieszkiwało około 12 tysięcy Żydów stanowiących prawie 40% mieszkańców. W czasie niemieckiej okupacji utworzono w mieście getto, zlikwidowane w 1943 roku. Do dziś zachowały się m.in. budynki po dwóch synagogach i dziewiętnastowieczny cmentarz.
W trakcie warsztatów rzeszowscy licealiści odkrywali nieznaną im dotąd historię swojego miasta. Wiedzieli, że Żydzi mieszkali w Rzeszowie, ale nie mieli świadomości bogactwa ich historii i kultury. Dodatkową wiedzę zdobywali także podczas spotkań, które zorganizowali z pomocą swojego opiekuna.
Uczniowie spotkali się z Martą Lasotą, kierowniczką Muzeum Uniwersytetu Rzeszowskiego. Założyła ona i prowadzi stronę „Śladami rzeszowskich Żydów”. Ważnym momentem w przygotowaniu wycieczki finałowej było dla uczestników zwiedzanie kirkutu. „Po wizycie na cmentarzu czuję smutek i niedowierzanie. Był on zaniedbany i zarośnięty. Moim zdaniem powinno się odbudować ten cmentarz oraz upamiętnić pochowane tam osoby” – powiedział Kacper. Licealiści wybrali się na kirkut z Wacławem Wierzbieńcem, kierownikiem Zakładu Historii i Kultury Żydów Instytutu Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Profesor opowiadał o rzeszowskich Żydach, judaizmie i symbolice macew.
Swój projekt uczniowie zatytułowali „Rajsza. Śladami rzeszowskich Żydów”. Przygotowali plakaty i zaproszenia z planem wydarzenia i mapką z naniesionymi punktami trasy wycieczki. 16 grudnia zaproszeni goście (a wśród nich przedstawiciel Rady Miasta, pracownicy naukowi Uniwersytetu Rzeszowskiego, nauczyciele, rodzice uczniów i mieszkańcy miasta) przybyli pod staromiejską synagogę. Tu rozpoczęła się wycieczka „Na gruzach Rajszy – spacer ulicami Rzeszowa śladem dziedzictwa żydowskiego”.
Ola, jedna z uczennic, opowiadała o pojawieniu się Żydów w Rzeszowie, wspomniała o rozwoju gminy żydowskiej, przybliżyła także historię synagogi. Następnie wszyscy udali się na ulicę Kopernika, gdzie Kacper przybliżył losy Żydów podczas II wojny światowej, mówił o powstaniu i losach rzeszowskiego getta. Kolejnym punktem był Dom Ludowy Bet Am – dziś to Wojewódzki Dom Kultury. Spacerowicze dowiedzieli się o funkcjonującym tu niegdyś największym centrum kulturalno-oświatowym rzeszowskich Żydów. Dom ten ufundował rzeszowski Żyd, przedsiębiorca i filantrop Adolf Tannenbaum. W parku miejskim przy placu Ofiar Getta, który w przeszłości był najstarszym rzeszowskim kirkutem, Agnieszka, Wiktoria i Izabela opowiedziały o losach cmentarza. Przybliżyły także żydowskie tradycje związane z pamięcią o zmarłych, opowiedziały o symbolicznym głazie upamiętniającym Żydów zamordowanych w getcie. Ostatnim punktem wycieczki był nowy cmentarz żydowski przy alei Rejtana. Pola nakreśliła historię tego miejsca, opowiedziała o jego dewastacji.
Zebrani przechadzali się wśród prawie ośmiuset ocalałych macew i ich fragmentów, obejrzeli także trzy odnowione ohele. Dalsza część projektu odbyła się w holu Uniwersytetu Rzeszowskiego. Przy dźwiękach klezmerskiej muzyki uczniowie zapalili świece i wytłumaczyli symbolikę szabatu. Kolejnym punktem była prezentacja multimedialna „Tamta Rajsza i jej mieszkańcy”. Licealiści pokazali archiwalne zdjęcia miejsc związanych z żydowskim dziedzictwem Rzeszowa i opowiedzieli o ważnych dla miasta postaciach, takich jak Aaron Lewin, Adolf Tannenbaum czy Baruh Sternheim. Po pokazie nadszedł czas na kulinaria. Uczniowie opowiedzieli o daniach kuchni żydowskiej i zaprosili wszystkich na poczęstunek. Goście z ciekawością oglądali także wystawę „Śladami rzeszowskich Żydów”, judaika związane z żydowskimi świętami i publikacje poświęcone Żydom z Podkarpacia. W ramach sprawozdania uczniowie przygotowali prezentację i nakręcili film dokumentujący ich pracę. Na bieżąco także relacjonowali swoje działania na profilu projektu na Facebooku.
W Rzeszowie prawie nikt nie wie niczego poza podstawowymi rzeczami: że Żydzi w Rzeszowie byli bardzo liczni. Jest to bardzo dziwne uczucie wiedzieć coś, co powinno być powszechnie wiadome, a nie jest. Łączy się z tym poczucie bezsilności, bo przecież Żydzi byli bardzo związani z miastem, w dużym stopniu je kształtowali, a teraz nikt o nich nie pamięta. Dobrze, że możemy powiedzieć o historii Rzeszowa innym. Jeśli choć jedna czy dwie osoby zaciekawią się i zdecydują się zrobić coś z poznaną wiedzą, uznam to za sukces.
Uczestnik warsztatów
Szkoła:
Dwujęzyczne Liceum Uniwersyteckie
Wyróżnienie:
Tytuł finalisty na Gali Szkoły Dialogu 2016
Uczniowie:
klasy I-II
Nauczyciele:
Agnieszka Huzarska, Damian Knutel, Anna Pięta-Szawara
Ekspert:
Wacław Wierzbieniec
Trenerki:
Beata Godlewska, Zofia Waślicka
Więcej informacji o Rzeszowie znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:
Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
